Солонгос улсад Аялал зуучлалын докторантад сурдаг миний бие харийн улсыг зорьсон зорилгоо биелүүлэхийн тулд Өдөр бүрийг үр бүтээлтэй өнгөрөөж, өөрийгөө хөгжүүлэхийн төлөө хичээн зүтгэж байна.

Тиймээс эрдэм шинжилгээний хурал, гадуур зохиогдож байгаа үйл ажиллагаануудад чадахаараа идэвхтэй оролцож илүү суралцаж, мэдлэгээ тэлэхийг зорьдог. Энэ удаа “Дэлхийн Докдугийн сурвалжлагч” хөтөлбөрөөр олон орны оюутнуудтай мөр зэрэгцэн Солонгосын үзэсгэлэнт арал болох Докду аралтай танилцан, түүх соёлыг судлах ховор боломж надад тохиосон юм. Тус хөтөлбөрийн гол зорилго нь Докду арлын үнэ цэнийг дэлхий нийтэд таниулах явдал билээ.

2025 оны арваннэгдүгээр сард би Уллындо(Ulleungdo) арлаар дамжин усан онгоцоор Докду арал руу аялсан юм. Багаасаа аялалд дуртай байсан болоод ч тэрүү сүүлийн жилүүдэд Олон улс уруу аялсан түүх бүтээж чадсан нь миний докторт суралцах үйл явц болон судалгаа хийхэд ч гэсэн том нөлөөллийг үзүүлж байгаа гэж хардаг. Энэ удаагийн аялал маань усан онгоцны аялал байсан тул урьдны бүх аяллаас илүү догдлом, хүлээлттэй, сэтгэл хөдөлгөм байлаа.

Докду арал нь Солонгос улсаас 217 км, Япон улсаас 220 км зайд, Зүүн тэнгисийн хамгийн зүүн хэсэгт байрладаг. Галт уулын дэлбэрэлтээс үүссэн хоёр том хадархаг арал, хэд хэдэн шүрэн хаднаас бүрдэх бөгөөд олон төрлийн далайн амьтан, ховор шувуудын өлгий нутаг, далайн экосистемийн судалгаанд онцгой ач холбогдолтой газар юм.

 Сүүлийн үед Солонгос, Японы хооронд газар нутгийн маргаан хэвлэл мэдээллээр их гарах болсон бөгөөд энэхүү газар нутгийн маргааны төв болсон сэдэв бол Докду арлын газрын маргаан зүй ёсоор ордог. Докду арал бол өглөөний нарыг хамгийн түрүүнд үзэж болох байгалийн үзэсгэлэнгээрээ гайхагдахын зэрэгцээ газрын гүндээ асар их байгалийн баялагтай гэгддэг хосгүй үзэсгэлэнт байгалийн бүтэцийг харуулсан арал юм.

Япон улс Докдуг өөрийн газар нутаг гэж үздэг бол Солонгосын Засгийн газар Докду нь эртнээс Солонгосчуудын эзэмшил нутаг гэдгийг баталгаажуулах, дэлгэрүүлэхэд анхаарч байна. Түүхэн баримтуудаар ч Солонгосчууд энэхүү аралд эртнээс суурьшиж ирсэн нь нотлогддог бөгөөд өнөөдөр ч тус арал дээр Солонгос иргэд амьдарч, хамгаалж байдаг. Докду бол Солонгосын ард түмний хувьд дайны үеийн хүнд цаг үеийг санагдуулдаг, гашуун дурсамж тээсэн ариун газар юм.

Солонгосчууд Докдуг зорихдоо ихэвчлэн нулимстайгаар дурсгалын зураг даруулж, газар нутгийн үнэ цэн, бахархлаа илэрхийлдэг. Мөн үе үеийн уран бүтээлчид Докдугийн тухай олон дуу, шүлэг, өгүүлэл туурвисан байдаг.  Солонгост ирсний дараа би ‘Докду бол манай газар’ хэмээн дуулж буй бага ангийн хүүхдүүдийг хараад энэ арал ямар утга учир, түүхэн үнэ цэн агуулж байгаа болоод хүүхдүүд хүртэл ингэж дуулдаг билээ гэж ихэд сонирхон интернетээс хайж байсан үе саяхан. Хайлт хийсний дараа ийм их үнэ цэнээр олдсон учир түүнийгээ алдахгүйн тулд хойч үедээ хүртэл өвлүүлэхийн төлөө хичээж байгаа сэтгэлийг нь ойлгосон.

Арал дээр хөл тавьсан мөчид миний сэтгэлд гүн сэтгэгдэл төрсөн. Догдлол, сониуч зан зэрэгцэн хөдөлж, аралд очсон тэр мөчид энэ бүхэн улам хүчтэй мэдрэгдсэн юм. Үгээр илэрхийлэхийн аргагүй үзэсгэлэнт энэ арал хязгаар үгүй далайн дунд орших нэгэн гайхамшиг байлаа. Ийм үзэсгэлэнтэй газар тул өөр улс орнууд ч анхаарлаа хандуулж, шунан дурлах нь аргагүй мэт санагдсан. Байгалийн гоо үзэсгэлэнг бишрэхийн зэрэгцээ аяллын хөтөлбөрийн үеэр танилцсан түүхэн баримт, соёлын өв, арлын тухай өгүүлэмжүүд нь энэ газар бол зүгээр нэг арал бус  Солонгосын ард түмний түүх, өв соёлын амьд гэрч гэдгийг улам тод харуулсан. Энэ бүхнийг биеэр мэдэрсний дараа би энэхүү гайхамшигт арлыг дэлхий дахинд таниулж, түүний үнэ цэнийг олон нийтэд хүргэх хүсэл тэмүүллээр дүүрсэн юм.

Мэргэжлийн үүднээс харахад, Докдугийн байгалийн болон газарзүйн онцлог нь эко аялал жуулчлалын нөөц болох боломжийг тодорхой харуулдаг. Байгальд хор хөнөөл учруулахгүйгээр хүмүүст танин мэдэх, суралцах боломж олгох тогтвортой аялал жуулчлалын жишиг загвар болж хөгжих бүрэн потенциалтай. Ийм байгалийн өвийг дайн, маргааны төв болгож биш, харин энх тайвны бэлгэдэл болгон хамгаалах нь хүн төрөлхтний үүрэг гэж бодож байна.

Энэхүү хөтөлбөрт оролцсоноор би Докду арлын үнэ цэнэ, нийгмийн эв нэгдлийн чухлыг гүнзгий ойлгосон. Цаашид өөрийн эх орондоо ч байгалийн болон түүхийн үнэ цэнтэй газруудаа хамгаалж, танин мэдүүлэх үйлсэд хувь нэмрээ оруулахыг зорьж байна.

Мөн "Дэлхийд Докдуг таниулах сурвалжлагч" хүний хувьд миний мэдэрсэн бас нэг чухал зүйл бол Докду нь Өмнөд Солонгос, Японы хооронд газар нутгийн маргаантай байгаа нь бүрэн эрхт байдлын зөрчил үргэлжилсээр, цаашлаад дэлхийн амар тайван алдагдахвий гэсэн айдас байлаа. Солонгосчуудын хувьд Докду арал энх тайван байх нь дэлхийн энх тайвны бэлгэ тэмдэг гэж үзэхүйц хэмжээнд том ач холбогдол өгч байгаа ба үүнээс улбаалан дэлхийг амар тайван бус байлгахыг хүсэхгүй байгаа учраас өөрсдийн гэсэн газар нутаг дээрээ маргаанаа дуусгахыг хүсч байгаа байр суурьтай байгаа юм.

Иймээс Докду арлыг зөвхөн газар нутгийн маргааны төв бус, харин дэлхий нийтэд энх тайвныг бэлгэдэх ариун газар хэмээн ойлгох хэрэгтэй гэж үзэж байна.

Докторант Ганбатын Эрдэнэсувд
Гангненг Их Сургууль

Австрали улс гадаадын хоригдлуудыг Номхон далайн жижиг арал болох Науру руу шилжүүлж эхэлсэн нь олон нийтийн дунд маргаан дагуулаад байна.

Австралийн Дотоод хэргийн сайд Тони Берк Мягмар гарагт хийсэн мэдэгдэлдээ өнгөрөгч долоо хоногийн сүүлээр “эхний шилжүүлэг”-ийг хийсэн гэсэн ч яг хэдэн хүнийг Науру руу шилжүүлсэн талаар тодорхой мэдээлээгүй байна.

Австралийн Дээд шүүхээс гэмт хэрэгт холбогдсон, эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны улмаас нутаг буцах боломжгүй, нийгэмд суллахаас өөр аргагүй болсон 358 орчим гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүнийг тодорхойгүй хугацаагаар тус улсын шоронд хорьж байсныг хууль бус хэмээн шийдвэр гаргасны дараагаар Австрали Улс Науру Улстай дээрх иргэдийг 30 жилийн хугацаатай шилжүүлэх хэлэлцээрийг байгуулсан билээ.

Австралийн засгийн газар тус ажиллагааны талаарх нарийн мэдээллийг олон нийтэд мэдээлэхээс татгалзаж байгаа бөгөөд дээрх хэлэлцээрийг дүрвэгсдийн эрхийг хамгаалах байгууллагууд хүний эрхийг зөрчсөн үйлдэл гэж үзэж байна. Хүний эрхийн хуулийн төвийн төлөөлөгч Лаура Жон хэвлэл, мэдээлэлд өгсөн ярилцлагадаа “энэ ажиллагаа анхнаасаа нууц байсан” хэмээн шүүмжлээд “тухайн иргэн Австралид гэр бүлтэй эсэх, шаардлагатай эмнэлгийн тусламж Науруд байгаа эсэх, эсхүл тэдэнд визийн давж заалдах эрх байсан эсэхийг мэдэхгүй” гэж хэлсэн байна.

Науру Улс руу шилжүүлэх хоригдлуудын дийлэнх нь хүчирхийлэл, хар тамхины наймаа зэрэг онц ноцтой гэмт хэрэгт холбогдож байсан тул Австралийн визээ цуцлуулсан байна. Нэг талаас ийм төрлийн гэмт хэрэг үйлдсэн гадаадын иргэдийг эх орон нь хүлээн авахаас татгалзах, нөгөө талаас олон нийт тэднийг нийгэмд сулласанд хүчтэй эсэргүүцэж байгаа тул Австралийн засгийн газар ихээхэн хүнд байдалд орсон байв.

Өнгөрсөн жил Ерөнхий сайд Энтони Албанезийн засгийн газар Цагаачлалын хуулиндаа нэмэлт өөрчлөлт оруулж, гадаадын иргэдийг албадан гаргах ажиллагааг идэвхжүүлж, Австралиас гуравдагч орнуудад төлбөр төлж гадаадын иргэдийг албадан гаргах зэрэг нэмэлт, өөрчлөлтүүд оруулсан нь олон нийтийн шүүмжлэлд өртсөн.

Энэ хүрээнд Австрали улс Науру улстай энэ оны эхээр гадаадын иргэдийг шилжүүлэх хэлэлцээрийг эцэслэн баталсан бөгөөд хэлэлцээрийн дагуу албадан гаргагдсан хүмүүс Науруд 30 жилийн виз авч, тус арлын 12,500 оршин суугчийн хамт ажиллаж, чөлөөтэй амьдрах боломжтой болох юм. Одоогийн байдлаар эхний шилжүүлэх ажиллагаагаар Австралиас Науруд 408 сая австрали долларын урьдчилсан төлбөр төлснөөс өөрөөр хэлэлцээрийн бусад нарийн мэдээлэл олон нийтэд ил болоогүй байна гэж ГИХГ-аас мэдээллээ. 

2026 оны хоёрдугаар сард болох Милано-Кортинагийн өвлийн Олимпын наадмын хугацаанд дэлхий даяар өрнөж буй зэвсэгт мөргөлдөөнүүдийг зогсоох санаачилгыг НҮБ-д өргөн барих гэж буйгаа Италийн Гадаад хэргийн сайд Антонио Таяни мэдэгдлээ.

Энэхүү санаачилга нь эртний Грекийн Олимпын наадмаас улбаатай бөгөөд тухайн үед дайтаж буй талууд тамирчдын аюулгүй зорчих нөхцөлийг хангах үүднээс наадам үргэлжлэх хугацаанд зэвсэгт мөргөлдөөнөөс татгалздаг уламжлалтай байжээ.

Гэвч 1896 оноос хойших орчин цагийн Олимпын түүхэнд олимпын энхийн түр зогсолт хэрэгжсэн тохиолдол үгүй бөгөөд “Парис 2024” наадмын үеэр ч энэ уриалга биелээгүй юм.

Милано–Кортинагийн өвлийн Олимп 2026 оны 2 дугаар сарын 6-наас 22-ны хооронд зохион байгуулагдана.

Антонио Таяни “Милано–Кортинагийн Олимпын хүрээнд бид бүх дайнд, тэр дундаа Украин болон Ойрхи Дорнодын мөргөлдөөнийг хамарсан Олимпын эвлэрэл түр гал зогсоох санаачлагыг НҮБ-д өргөн барьж байна. Бид энх тайвны төлөөх итгэл үнэмшилдээ бууж өгөхгүй” гэжээ.

Тэрбээр мөн АНУ-ын Ерөнхийлөгч Дональд Трампын санаачилсан Газын мөргөлдөөнийг зогсоох 20 заалт бүхий төлөвлөгөөг дэмжиж буйгаа илэрхийлэв. Уг төлөвлөгөөний дагуу Израиль болон Хамас талууд өнгөрсөн долоо хоногт шууд бус хэлэлцээ эхлүүлсэн бөгөөд 2023 оны 10-р сараас хойш 67,000 гаруй палестин иргэн амиа алдсан хүнд нөхцөлд хамгийн найдвар төрүүлсэн энхийн санаачилга гэж үзэж байна.

Тэр өдөр Газын дайны хоёр жилийн ой тохиосон бөгөөд Израилийн цэргийн ажиллагааны улмаас үүссэн гамшигт хариу болгон Баруун Европын хэд хэдэн улс Палестины тусгаар тогтнолыг хүлээн зөвшөөрсөн бол Италийн Засгийн газар одоогоор энэ алхмыг хийгээгүй байна.