Мягмар гарагийн \2012.09.18\ УИХ-ын чуулганы үдээс хойшхи хуралдаанаар үлдсэн гурван асуудлыг хэлэлцэх байсан. УИХ-ын гишүүн Д.Эрдэнэбатын гаргасан саналын дагуу УИХ-ын тухай болон УИХ-ын дэгийн тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийн хэлэлцүүлгийг намрын чуулганаар хэлэлцэхээр боллоо.
Монгол Улсын Засгийн газрын 2012-2016 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр батлах тухай УИХ-ын тогтоолын төслийн эцсийн хэлэлцүүлгийг хийх үеэр гишүүд Оюутолгойн хөрөнгө оруулалтын гэрээний талаар байр сууриа илэрхийлсэн юм. УИХ-ын гишүүн Б.Бат-Эрдэнэ, Х.Болорчулуун нар Оюутолгойн гэрээнд өөрчлөлт оруулах ёстой гэдгийг дэмжиж саяхан 25 гишүүн гарын үсэг зурсан. Цаашид олон ч гишүүн зурна. Үнэхээр гэрээг өөрчлөх шаардлага байгаа учраас нэгдсэн. Оюутолгой Эрдэнэтээс дөрөв дахин их зэс молибдений нөөц, хорин таван Броуголдыг нийлүүлсэнтэй тэнцэх нөөцтэй орд. Ашиггүй гэрээ гэдгийг УИХ-ын судалгаа ч харуулж байгаа, эх оронч эрдэмтдийн судалгаа ч харуулдаг. Зарим нэг жишээ татахад тус гэрээнд манай тал рояльтын татварыг таван хувиар тогтоосон. Гэтэл хөрөнгө оруулагч тал зөрүүлээд менежментийн зургаан хувийн татварыг борлуулалтын орлогоос авна. Түүгээр зогсохгүй хөрөнгө оруулагчид НӨАТ, экспортын татвар төлөхгүй. Эцэст нь Монгол Улс 34 хувиа хүүтэйгээ буцаан худалдаж авахаар байгаа. Долоон төрлийн татварыг 30 жилийн хугацаатай царцаасан. Тийм учраас гэрээг өөрчилье гэж байгаа юм гэлээ.
Үүнд УИХ-ын Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга А.Бакей хариулт өгсөн юм, Тэрбээр, Байнгын хорооны хуралдаанаар УИХ-ын гишүүдийн гуравны хоёроос илүү нь гэрээг өөрчлье гэж саналаа өгөх ёстой. Гэвч ийм санал гараагүй хэмээн тайлбарлав.
УИХ-ын гишүүн С.Бямбацогт, 30 жилийн дараа Монголчууд 6 тэрбум долларын өртэй болно, тийм л өр тооцогдоод явж байгаа. Ийм учраас гэрээг яах аргагүй сайжруулъя гэж УИХ-ын 57 дугаар тогтоолоор шаардсан. Зөвхөн Монгол Улсад ашигтай байх ёстой гэж тулгаагүй харилцан ашигтай байх зарчмыг ярьж байна. Эцсийн дүнд бид бусдад өмчөө ашиглуулсныхаа төлөө өрөнд орно гэдэг зүйд нийцэхгүй гэсэн бол УИХ-ын дэд дарга С.Баярцогт, Шинээр сонгогдсон гишүүд бүрэн мэдээлэлгүй, хуучин гишүүд асуудлыг зориудаар гуйвуулж байна. Үүнийг ганцхан гэрээгээр шийдвэрлэх боломжгүй. Хөрөнгө оруулалтын, бүтээгдэхүүн хуваах, урьдчилсан төлбөрийн, хувийг Засгийн газрын зөвшөөрөлгүйгээр шилжүүлэхийг хориглох гэрээ зэрэг дөрвөн гэрээгээр зохицуулагддаг. Гэрээ байгуулах үеийн бүх материалыг гишүүдэд өгнө. Асуудлыг цогцоор нь өргөн цар хүрээгээр харж, шийдэх үүднээс эргэж харъя гэсэн хариулт өгөв.
Мөн Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг, Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын дарга Ч.Сайханбилэг нар Оюутолгойн хөрөнгө оруулалтын гэрээтэй холбоотойгоор хэлэлцүүлэг өрнүүлэх ёстой, гишүүд ижил түвшний мэдээлэлтэй болох хэрэгтэй. Засаж, тодорхой болгох зүйл байгаа нь үнэн хэмээн байр сууриа илэрхийлэв.
Ингээд санал хураалт явуулж, хуралдаанд оролцсон 57 \80,3 хувь\ гишүүний 43 \75,4 хувь\ нь дэмжнээр Засгийн газрын 2012-2016 онд хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны мөрийн хөтөлбөр батлагдлаа.
Дараа нь Аймаг, сум, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн хурлын сонгуулийн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг анхны хэлэлцүүлгээр нь батлав. Төрийн байгуулалтын байнгын хорооноос хуулийн төслийг анхны хэлэлцүүлгээр батлах зарчмын зөрүүтэй санал гарсны дагуу гишүүд \63.8 хувь\ ийнхүү дэмжлээ.
УИХ-ын ээлжит бус чуулганыг хааж УИХ-ын дарга З.Энхболд хэлсэн үгэндээ, Улсын Их Хурлын энэ удаагийн ээлжит бус чуулган төлөвлөсөн асуудлаа цаг хугацаанд нь хэлэлцэн шийдвэрлэлээ. Ээлжит бус чуулган ажлын 21 хоног үргэлжилж, нэгдсэн хуралдааныг 7 удаа хуралдуулсан байна. Чуулганаар хоёр шинэ хууль болон шинэчилсэн найруулга, 17 хуулинд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай, хууль хүчингүй болсонд тооцох тухай хууль нэг, УИХ-ын 15 тогтоолыг тус тус хэлэлцэн баталжээ. Ардчилсан намаас дэвшүүлсэн “Монгол хүн” хөтөлбөрт үндэслэн Иргэний зориг, ногоон намын “Амьдрал” хөтөлбөр, МАХН-МҮАН-ын “Шударга ёс” эвслийн “Монголоо аврах таван хувьсгал” хөтөлбөрүүд, Улсын Их Хуралд бие даан сонгогдсон гишүүдийн зарим тодорхой саналуудыг тусган боловсруулсан “Монгол Улсын Засгийн газрын 2012-2016 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр”-ийг УИХ-аар хэлэлцэн баталлаа.
Хөтөлбөрт үндэсний эрх ашгаа дээдэлсэн, хувь хүн, өрх гэрийн хөгжлийг эрхэмлэж, баялагийг бүтээгч, чинээлэг, эрх чөлөөт иргэдийн хариуцлагатай нийгмийг төлөвшүүлэх эрхэм зорилго тусгагдаж, нээлттэй, иргэдийн оролцоотой нийгэм, төрийн тогтолцоог бүрэлдүүлэх шинэчлэлийн бодлогыг хэрэгжүүлэхээр боллоо. Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөр нь шинэтгэлийн томоохон арга хэмжээ, үйл ажиллагаа тусгагдсан баримт бичиг болж байна хэмээн тодотгосон юм. Түүнчлэн 2012 оны төсвийн тодотголыг баталлаа. Ингэснээр ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд Хүний хөгжлийн сангаас олгосон 1 сая төгрөгийн үлдэгдэл 340 мянган төгрөгийг энэ онд багтаан авна. Ирэх аравдугаар сарын 1-нээс эхэлж 0-18 насны хүүхэд бүр сар тутамд 20 мянган төгрөг авахаар болж байгаа. Энэ бол халамжийн мөнгө биш, ирээдүй үедээ хөрөнгө оруулалт хийж буй нэг хэлбэр бөгөөд хүүхдээр дамжуулан өрхийг дэмжих бодлого хэмээн ойлгож болох талтайг тэмдэглэсэн. Ийнхүү УИХ-ын ээлжит бус чуулган хаалтаа хийлээ. УИХ-ын намрын чуулган ирэх аравдугаар сарын 05-нд эхэлнэ.
Монгол Улсын Засгийн газрын 2012-2016 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр батлах тухай УИХ-ын тогтоолын төслийн эцсийн хэлэлцүүлгийг хийх үеэр гишүүд Оюутолгойн хөрөнгө оруулалтын гэрээний талаар байр сууриа илэрхийлсэн юм. УИХ-ын гишүүн Б.Бат-Эрдэнэ, Х.Болорчулуун нар Оюутолгойн гэрээнд өөрчлөлт оруулах ёстой гэдгийг дэмжиж саяхан 25 гишүүн гарын үсэг зурсан. Цаашид олон ч гишүүн зурна. Үнэхээр гэрээг өөрчлөх шаардлага байгаа учраас нэгдсэн. Оюутолгой Эрдэнэтээс дөрөв дахин их зэс молибдений нөөц, хорин таван Броуголдыг нийлүүлсэнтэй тэнцэх нөөцтэй орд. Ашиггүй гэрээ гэдгийг УИХ-ын судалгаа ч харуулж байгаа, эх оронч эрдэмтдийн судалгаа ч харуулдаг. Зарим нэг жишээ татахад тус гэрээнд манай тал рояльтын татварыг таван хувиар тогтоосон. Гэтэл хөрөнгө оруулагч тал зөрүүлээд менежментийн зургаан хувийн татварыг борлуулалтын орлогоос авна. Түүгээр зогсохгүй хөрөнгө оруулагчид НӨАТ, экспортын татвар төлөхгүй. Эцэст нь Монгол Улс 34 хувиа хүүтэйгээ буцаан худалдаж авахаар байгаа. Долоон төрлийн татварыг 30 жилийн хугацаатай царцаасан. Тийм учраас гэрээг өөрчилье гэж байгаа юм гэлээ.
Үүнд УИХ-ын Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга А.Бакей хариулт өгсөн юм, Тэрбээр, Байнгын хорооны хуралдаанаар УИХ-ын гишүүдийн гуравны хоёроос илүү нь гэрээг өөрчлье гэж саналаа өгөх ёстой. Гэвч ийм санал гараагүй хэмээн тайлбарлав.
УИХ-ын гишүүн С.Бямбацогт, 30 жилийн дараа Монголчууд 6 тэрбум долларын өртэй болно, тийм л өр тооцогдоод явж байгаа. Ийм учраас гэрээг яах аргагүй сайжруулъя гэж УИХ-ын 57 дугаар тогтоолоор шаардсан. Зөвхөн Монгол Улсад ашигтай байх ёстой гэж тулгаагүй харилцан ашигтай байх зарчмыг ярьж байна. Эцсийн дүнд бид бусдад өмчөө ашиглуулсныхаа төлөө өрөнд орно гэдэг зүйд нийцэхгүй гэсэн бол УИХ-ын дэд дарга С.Баярцогт, Шинээр сонгогдсон гишүүд бүрэн мэдээлэлгүй, хуучин гишүүд асуудлыг зориудаар гуйвуулж байна. Үүнийг ганцхан гэрээгээр шийдвэрлэх боломжгүй. Хөрөнгө оруулалтын, бүтээгдэхүүн хуваах, урьдчилсан төлбөрийн, хувийг Засгийн газрын зөвшөөрөлгүйгээр шилжүүлэхийг хориглох гэрээ зэрэг дөрвөн гэрээгээр зохицуулагддаг. Гэрээ байгуулах үеийн бүх материалыг гишүүдэд өгнө. Асуудлыг цогцоор нь өргөн цар хүрээгээр харж, шийдэх үүднээс эргэж харъя гэсэн хариулт өгөв.
Мөн Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг, Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын дарга Ч.Сайханбилэг нар Оюутолгойн хөрөнгө оруулалтын гэрээтэй холбоотойгоор хэлэлцүүлэг өрнүүлэх ёстой, гишүүд ижил түвшний мэдээлэлтэй болох хэрэгтэй. Засаж, тодорхой болгох зүйл байгаа нь үнэн хэмээн байр сууриа илэрхийлэв.
Ингээд санал хураалт явуулж, хуралдаанд оролцсон 57 \80,3 хувь\ гишүүний 43 \75,4 хувь\ нь дэмжнээр Засгийн газрын 2012-2016 онд хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны мөрийн хөтөлбөр батлагдлаа.
Дараа нь Аймаг, сум, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн хурлын сонгуулийн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг анхны хэлэлцүүлгээр нь батлав. Төрийн байгуулалтын байнгын хорооноос хуулийн төслийг анхны хэлэлцүүлгээр батлах зарчмын зөрүүтэй санал гарсны дагуу гишүүд \63.8 хувь\ ийнхүү дэмжлээ.
УИХ-ын ээлжит бус чуулганыг хааж УИХ-ын дарга З.Энхболд хэлсэн үгэндээ, Улсын Их Хурлын энэ удаагийн ээлжит бус чуулган төлөвлөсөн асуудлаа цаг хугацаанд нь хэлэлцэн шийдвэрлэлээ. Ээлжит бус чуулган ажлын 21 хоног үргэлжилж, нэгдсэн хуралдааныг 7 удаа хуралдуулсан байна. Чуулганаар хоёр шинэ хууль болон шинэчилсэн найруулга, 17 хуулинд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай, хууль хүчингүй болсонд тооцох тухай хууль нэг, УИХ-ын 15 тогтоолыг тус тус хэлэлцэн баталжээ. Ардчилсан намаас дэвшүүлсэн “Монгол хүн” хөтөлбөрт үндэслэн Иргэний зориг, ногоон намын “Амьдрал” хөтөлбөр, МАХН-МҮАН-ын “Шударга ёс” эвслийн “Монголоо аврах таван хувьсгал” хөтөлбөрүүд, Улсын Их Хуралд бие даан сонгогдсон гишүүдийн зарим тодорхой саналуудыг тусган боловсруулсан “Монгол Улсын Засгийн газрын 2012-2016 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр”-ийг УИХ-аар хэлэлцэн баталлаа.
Хөтөлбөрт үндэсний эрх ашгаа дээдэлсэн, хувь хүн, өрх гэрийн хөгжлийг эрхэмлэж, баялагийг бүтээгч, чинээлэг, эрх чөлөөт иргэдийн хариуцлагатай нийгмийг төлөвшүүлэх эрхэм зорилго тусгагдаж, нээлттэй, иргэдийн оролцоотой нийгэм, төрийн тогтолцоог бүрэлдүүлэх шинэчлэлийн бодлогыг хэрэгжүүлэхээр боллоо. Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөр нь шинэтгэлийн томоохон арга хэмжээ, үйл ажиллагаа тусгагдсан баримт бичиг болж байна хэмээн тодотгосон юм. Түүнчлэн 2012 оны төсвийн тодотголыг баталлаа. Ингэснээр ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд Хүний хөгжлийн сангаас олгосон 1 сая төгрөгийн үлдэгдэл 340 мянган төгрөгийг энэ онд багтаан авна. Ирэх аравдугаар сарын 1-нээс эхэлж 0-18 насны хүүхэд бүр сар тутамд 20 мянган төгрөг авахаар болж байгаа. Энэ бол халамжийн мөнгө биш, ирээдүй үедээ хөрөнгө оруулалт хийж буй нэг хэлбэр бөгөөд хүүхдээр дамжуулан өрхийг дэмжих бодлого хэмээн ойлгож болох талтайг тэмдэглэсэн. Ийнхүү УИХ-ын ээлжит бус чуулган хаалтаа хийлээ. УИХ-ын намрын чуулган ирэх аравдугаар сарын 05-нд эхэлнэ.
