Сайжруулсан шахмал түлшний чанар муу байна. Үүнээс үүдэлтэй утаа ихэслээ гэх шүүмжлэл гарах боллоо. Тэгвэл сайжруулсан шахмал түлшинд үнэхээр асуудал байна уу, чанар муу байна уу гэдэгт хариулт авахаар Тавантолгой түлш ХХК-ийн IV үйлдвэрийн дарга, Монгол Улсын зөвлөх инженер, доктор Ж.Батбилэгээс дараахь асуултад тодруулга авлаа.
-Сайжруулсан шахмал түлшний чанар үнэхээр муудсан уу? Утаа юунаас үүдэлтэйгээр нэмэгдээд байна вэ. Үүнд тайлбар өгөөч?
-Товчхон хариулъя, чанарт ямар нэгэн өөрчлөлт ороогүй. Технологийн горимд өөрчлөлт ороогүй гэсэн үг. Тавантолгой түлш ХХК сайжруулсан шахмал түлш буюу хатуу түлшийг үйлдвэрлэж эхэлсэн 2018 оныхтойгоо яг адилхан орц, найрлага, түүхий эдээр өнөөдрийг хүртэл үйлдвэрлэж байгаа. Үүнд ямар нэгэн байдлаар аль нэг орц найрлагыг нь багасгасан зүйл огтоос байхгүй. Үүнд, хяналт тавих эрх бүхий байгууллага болох мэргэжлийн хяналтын газраас тогтмол хяналт тавьж, итгэмжлэгдсэн лабораториудад шинжилгээ хийлгэж байгаа. Шинжилгээгээр техникийн шаардлага хангаж байгаа гэсэн дүгнэлт гарч байна. Өөрөөр хэлбэл, монгол улсын хатуу түлшинд баримтлах стандартыг тогтмол хангаж байгаа гэсэн үг.
Тэгэхээр яагаад утаа ихсээд байгаа юм бэ гэдгийг олон хүн надаас асууж байна. Би хувьдаа хэрэглээтэй холбоотой утаа гэж хэлнэ. Яагаад гэхээр нийслэлчүүд жилдээ 1,2 сая тонн түүхий нүүрс хэрэглэдэг байсныг бид хоёр дахин багасгаж жилдээ 600 мянган тонн сайжруулсан түлш хэрэглэнэ гэж тооцоолж үйлдвэрлэлээ эхлүүлж байсан. 2019, 2020 онуудад бид жилдээ 480-560 мянган тонн түлш л хэрэглэж байлаа шүү дээ. Ингээд бодохоор яндангаас гарах утаа хоёр дахин багассан нь ойлгомжтой. Гэтэл бүх нийтийн хөл хорио, өвчин зовлонгоос үүдэлтэйгээр энэ хэрэглээ огцом өсч байна. Бид жилдээ 600 мянган тонн хэрэглэх ёстой байтал өнөөдрийн байдлаар 650 мянган тонныг хэрэглэчихээд байна. Галлагааны улирал дуусахад энэ тоо дахиад ч нэмэгдэнэ. Түлшний хэрэглээ механик байдлаар өсч байгаа учраас яндангаас гарах утаа нэмэгдэж байгаа юм.
-Уг нь иргэд сайжруулсан шахмал түлшийг хэрэглээний картаар хязгаартай авч байгаа шүү дээ?
-Хэрэглээний карт нэвтрүүлсэн нь сайжруулсан түлшийг зөвхөн Улаанбаатар хотын айл өрхүүдэд худалдан борлуулахад зориулсан юм. Гэтэл энэ түлш хаа байсан Ховдын хязгаарт, Хөвсгөлд оччихсон байх жишээтэй. Энэ юуг хэлээд байна гэхээр, сайжруулсан түлш үнэхээр сайн, хэрэглэхэд хялбар, илч дулаанаа удаан хугацаанд барьдаг учраас иргэд хотоос авч гараад байна шүү дээ.
Нөгөө талдаа нийслэлийн гэр хорооллынхны хэрэглээ яагаад өсөөд байгаад холбогдох албаныхан үндэслэлтэйгээр тайлбарлаж байна билээ. Тухайлбал, Улаанбаатар хотод энэ өвөл 25 мянган айл өрх түр оршин суугчаар бүртгүүлж өвөлжиж байна. Энэ зөвхөн бүртгүүлсэн нь. Оюутан хүүхдээ дагаад орж ирсэн бүртгүүлээгүй хэчнээн айл байгааг мэдэхгүй шүү дээ. Энэ айл болгон, яндантай. Өвлийн хүйтэнд даарахгүйн тулд бүгд түлшний карт авсан байж таарна. Энэ мэтээр өсөлтүүд гарч байгаа.
-Тавантолгой түлш ХХК түлш үйлдвэрлэж иргэдэд худалдан борлуулахаас гадна, хэрэглээнээс үүдэлтэй болзошгүй эрдэлд хяналт тавьж ажилладаг. Ер нь, хэрэглэгчид юуг анхаарах ёстой байдаг вэ?
-Манай компани сайжруулсан түлш үйлдвэрлэхээс гадна өөрсдийн чиг үүргийн хувьд хүлээгээгүй чиг үүргийн ажлуудыг хавсран гүйцэтгэдэг. Борлуулат, түгээлтээ зохион байгуулан, угаарын эрсдлийг хянах, пийшин өрөх, яндан хөөлөх үйлчилгээ үзүүлэх “Хэрэглэгчдэд үйлчлэх төв”-ийг байгуулан хяналт болон засварын ажилтнуудыг 24 цагийн турш ажиллуулж байна. Энэ бол зөв, аюулгүй хэрэглээг хэвшүүлэх л гэж оролдож, мөн зав дадлыг бий болгох гэж зүгтгэж байгаа хэрэг.
-Баруун бүсийн үйлдвэрт гал гарч багагүй хохирол учирсан байх. Үүнээс үүдэлтэйгээр үйлдвэрлэлийн хүчин чадал, үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний гарчад нөлөөлж байна уу?
-Үйлдвэрийн шугамд гал гарснаас үүдэлтэйгээр хоногт үйлдвэрлэж байгаа түлшний тоо хэмжээнд өөрчлөлт гарахгүй. Учир нь, зүүн бүсийн үйлдвэрийн 6 шугамын хоёрыг нь аюулгүйн нөөцөд бэлэн байлгадаг. Энэ нь юу гэсэн үг вэ гэхээр ямар нэгэн байдлаар үйлдвэрлэлийн шугамд доголдол гарсан тохиолдолд нөөц шугамыг ажиллуулж, хэрэгцээ шаардлагыг нөхөх зорилготой.
Б.Наранцэцэг
