УИХ-ын гишүүн, Ёс зүйн дэд хорооны дарга М.Батчимэгтэй ярилцлаа.

-Өнгөрөгч баасан гаригт хуралдсан УИХ-ын чуулганы хуралдаанаар УИХ-ын дэд даргыг томилох байсан болов ч МАН завсарлага авлаа. АН-ынхны хувьд дэд даргаа томилчихно гэсэн итгэлтэй байсан?
-Миний хувьд дэд даргаа томилдгоороо томилоод явчих ёстой байсан л гэж бодож байна.
Яагаад гэвэл өнөөдөр улс оронд, УИХ-ын түвшинд шийдэх асуудал, хийх зүйл хичнээн их байгаа билээ. Гэтэл үргэлж сандал, суудлаас болоод асуудлыг сунжруулах боллоо. Сая чуулганы үеэр болсон мэтгэлцээнийг анзаарсан байх.
Асуудалд зарчмын үүднээс хандах гэхээсээ илүүтэйгээр өнгөрсөн улс төр, барьцааны асуудал яриад таарлаа. Ийм байдлаар улс орон хөгжихгүй байх л гэж бодож байна.

-МАН-ынхны хувьд Д.Сумъяабазар нэр дэвшигчийн тангаргийг өргүүлэх ёстой гэсэн. Тэртэй тэргүй л олонхийн санал авчихсан хойно АН яагаад бүлгээрээ уг асуудлыг хэлэлцчихэж болоогүй юм бэ?
-Энэ асуудал өөрөө маш төвөгтэй. Нэгдүгээрт, энэ бол сонгуулийн хуульд илэрхий цагийг нь заагаад өгчихсөн байтал, тэр дагуу сонгууль явуулаагүй. Энэ хариуцлагыг хэн хүлээх ёстой юм бэ. Үүний дараа Д.Сумъяабазар гэдэг хүн орж ирэх асуудлыг хуулийн хүрээнд, зөв дүгнэлттэйгээр хийх хэрэгтэй юм. Гэхдээ үүнд энэ, тэр намын нэр дэвшигч орж ирэх ёстой гэдэг талаас нь яриагүй юм шүү. Хамгийн гол нь хууль хэрэгждэг байх нь бидний зарчим байх ёстой.
Сонгууль зохион байгуулна гэдэг бол улс төрийн маш ач холбогдолтой үйл явдал. Дээрээс нь татвар төлөгчдийн маш их мөнгө орж байна. Ийм тохиолдолд сонгуулийн энэ маргааныг зүгээр л нэг алдаа гарсан байна гээд өнгөрөх асуудал биш гэж бодож байна.

-Одоо тэгвэл уг асуудлын гарц нь юу юм бэ?
-Хуулиараа бол дахин санал хураалт явуулах боломжгүй. Хэрэв энэ сонгуулийн дүнг зөвшөөрөх боломжгүй гэвэл дахин санал хураалт биш, дахин сонгууль явах болох юм билээ.
Гэхдээ энд би энд дахин сонгууль явуулах тухай яриагүй байна. Дахин санал хураалт нь хуулийн хүрээнд болсон байна гэж үзвэл тэртээ тэргүй олонхийн санал авсан хүн нь орж ирээд, төрийн ажил явдгаараа явах нь зөв гэж бодож байна. Гагцхүү миний байр суурь хатуу байгаа зүйл бол сонгууль зохион байгуулахад ийм алдаа гаргаж байгаа сонгуулийн хороотой яагаад хариуцлага ярихгүй байгаа юм бэ.
Хариуцлагыг Д.Сумъяабазараас бус СЕХ-ноос асуух ёстой болов уу.

-УИХ-ын дэд даргыг томилох асуудлыг хэлэлцэх үед эрх баригчид дотроо фракцийн өрсөлдөөн ихтэй байгаа нь мэдрэгдлээ хэмээн МАН шүүмжилж байсан. Бүлгийн хурлын үеэр ч гэсэн ийм байдал ажиглагдсан гэсэн?
-Фракцуудын зөрчил гэхээсээ илүүтэйгээр үзэл бодол, ялгаатай байр суурийн л илэрхийлэл байсан. Ер нь фракц гэдэг хуйвалдаан, нам дотор албан тушаал хуваарилах хэрэгсэл байж болохгүй. Энэ бол ардчилал биш л дээ. Д.Ганбат гишүүний хувьд фракц гэж олон ярих шиг болсон. Миний хувьд түүнийг өөрийнхөө үзэл бодлыг илэрхийлсэн гэж бодож байна.

-МАН өнгөрсөн хугацаанд аливаа асуудлыг шийдэх гэхээсээ илүүтэйгээр гацаах байдлаас хандаж байна гэх шүүмжлэл бий. Үүнд та ямар байр суурьтай байна вэ?
-МАН-ынхан Ерөнхий сайдыг хууль зөрчсөн гэдэг үндэслэлийг гаргаж ирсэн. Засгийн газар, Ерөнхий сайд хууль биелүүлэх ёстой хамгийн эхний хүмүүс мөн үү гэвэл мөн. Тэд бүр хуулийн хэрэгжилтийг зохион байгуулах үүрэгтэй хүмүүс. Тиймээс энэ бол зарчмын асуудал. Зөвхөн МАН-ын бүлэг гэлтгүй бидний хувьд ч гэсэн цаашдаа Засгийн газраас үүнийг шаардаж ажиллах үүрэгтэй.
Гэхдээ хууль зөрчсөн эсэх тухай асуудал өөрийн зүй зохистой хүрээнд, зөрчигдсөн байлаа гэхэд хүлээх хариуцлагынх асуудлыг гаргасан зөрчилтэй нь уялдуулж л ярих ёстой. Түүнээс бус зөрчил л бол зөрчил, зөрчил гаргасан тохиолдол болгонд засаг огцрох асуудлыг ярина гэвэл улстөрийн тогтворгүй байдлыг дэврээх гэсэн, улс төржсөн зорилго байна л гэж харахаас аргагүй. Ер нь бол өмнө нь төрийн албаны эсвэл төрийн албан хаагчийн томилгоотой холбоотой асуудал гарсан үед Захиргааны шүүхээр хариуцлага тооцоод явах боломжтой байсан. Гэтэл тухайн заалтыг хүчингүй болгочихоод өнөөдөр нэг хүн хууль бусаар халагдсан ч Үндсэн хуулийн Цэцэд бүгдийг өгөх асуудал ярьж байна. Ингэснээр ямар нэг хуулийн маргаан гарах бүрт түүнийг Үндсэн хуулийн түвшинд аваачиж бүгдийг засгаар барьцаалж шийдэх гээд байгаад би шүүмжлэлтэй хандаж байгаа.
МАН-ынхан сая дэвшүүлсэн асуудлаа энэ талаас нь харахыг хүсээгүй, улс оронд учрах үр дагаврыг нь огт тооцоолоогүй орж ирсэнд би хувьдаа шүүмжлэлтэй хандсан. Ерөнхий сайд огцорно гэдэг засаг огцорно гэсэн үг. Гэтэл хаврын бүтээн байгуулалт эхэлчихсэн, хамгийн зав чөлөөгүй үед засаг огцорвол МАН-ынхны хамгийн их ярьдаг ард түмний амьдрал, талх махны үнэд яаж нөлөөлөх вэ. Үүнд ямар ч хариу хэлээгүй.

-Төрийн албан хаагчдыг хоморголон халсан талаар тухайн үед ярьж байсан, өнөөдөр ч гэсэн ярилаа. Үүнийг нөгөө талаас нь харах юм бол өнгөрсөн хугацаанд төрийн албанд дандаа МАН-ынхан байсан гэсэн үг болж таарч байна уу?
-Төрийн албаны асуудлыг судалж байж ярья. Эргэлзээтэй асуудал учир баримттай зүйл яримаар байна.

-Төрийн албан хаагч гэдэг угаас намын гишүүнээсээ татгалзсан байдаг шүү дээ?
-Төрийн албаны хувьд бид улс төрийн зөрчлийг даван туулж, төрийн албыг төлөвшүүлэхийн төлөө л анхаарлаа хандуулах ёстой.
Ер нь бол төрийн алба нь хамгийн их төлөвшсөн, улс төрөөс хараат бус орон тогтвортой хөгждөг. Тиймээс бид аль ч нам гэлтгүй төрийн албыг улс төрөөс ангид ажиллуулах ёстой. Ингэж ажиллаж чадаж байна уу гэдэг УИХ хяналт тавих үүрэгтэй юм.

-УИХ, Засгийн газрын гурван гишүүн Өмнөговь аймагт ажллахдаа ихээхэн дайлуулж Ашиг сонирхлын тухай хуулийг зөрчсөн гэж яригдаад байна. Энэ асуудал Ёс зүйн дэд хороонд ирсэн үү?
-Хэн нэгнээс ийм асуудлыг манай дэд хороонд ирүүлээгүй байна.

-АТГ-ынхан танайд уламжилна гэсэн. Яаж шийдэгдэх бол?
-Ёс зүйн дэд хороо энэ асуудлыг хэлэлцэхгүй. Хууль нь ийм юм. АТГ болоод хуулийн байгууллага УИХ-ын гишүүний өдүүлсэн хэргийг шалгаж байвал Ёс зүйн дэд хороо асуудлын дундуур орох эрх байхгүй. Шалгаж дуустал нь бид ямар нэг байдлаар нөлөөлөхгүй гэсэн үг. Тэгэхээр Ёс зүйн дэд хороонд энэ асуудлыг тавьсан ч бид шүүн хэлэлцэх боломжгүй.

-Ер нь тухайн үед юу болсон юм бол. Мэдээлэл авав уу?
-Энэ тухай өчигдрөөс яригдаж эхэлсэн. Манайд тодорхой мэдээлэл ирээгүй байгаа. Тэгэхээр бусадтай ижил, хэвлэлийн хүрээний мэдээлэлтэй л байна.

Л.Мөнх