Төрийн албаны зөвлөлийн дарга Д.Зүмбэрэллхамтай ярилцлаа.
-Төрийн алба улстөрөөс ангид байх ёстой. Гэтэл манайд хийгдэж байгаа төрийн албаны томилгоо улстөрийн томилгоо болоод байгаа юм биш үү?
-Яагаад ингэж харж байгаа юм. Тодорхой баримт байна уу.
-Хүүхдийн төлөө газрын даргад тавигдах шаардлага гэхэд л зөвхөн Д.Алтайд зориулагдсан байсан шүү дээ. Энэ чинь улстөрийн томилгоо биш юм уу?
-Тодорхой баримттай зүйл ярьж байгаа юм чинь баримттай хариулъя. Хүүхдийн төлөө газрын даргаар Д.Алтай очих нь гэсэн мэдээлэл хэвлэлээр гарч байсныг мэднэ. Ер нь удирдах албан тушаалын сонгон шалгаруулалт явагдахын өмнө тэр,энэ очих гэнэ гэсэн мэдээлэл хэвлэлээр гардаг.
Энэ нь онож байсан удаа ч бий, онохгүй байх ч удаатай. Онохоороо хардлага явагддаг. Сонгон шалгаруулалтаар нэгэнт нэгээр гараад ирсэн хүнийг Төрийн албаны зөвлөлийн нэрэнд муу болно гээд дарах аргагүй шүү дээ. Д.Алтайтай хамт өөр найман хүн өрсөлдсөн. Энэ хүн л нэгээр гарсан. Хэн нь ч гарах боломж байсан.
Ер нь бол “Удирдах албан тушаалтанд тавигдах тусгай шаардлага” гэдэг баримт бичгийг УИХ баталчихвал ийм хардлага алга болно. Төрийн албаны хуульд заасны дагуу тусгай шаардлагыг боловсруулаад, УИХ-д өнгөрсөн жилийн эхээр өргөн барьсан. Гэвч тусгай шаардлага нэлээд эсэргүүцэлтэй тулгараад байна.
-Тусгай шаардлагад юу тусгасан болоод ямар эсэргүүцэлтэй тулгараад байгаа юм бэ?
-Ерөнхий менежер гэдэг албан тушаал дээр төрийн албанд доод тал нь тэдэн жил ажилласан, ийм боловсролтой, доод талынхаа албан тушаалууд дээр ажиллаж байсан хүн очих хэрэгтэй гэх зэрэг нэлээд олон шалгуур тавьсан.
Төрийн албанд ажиллаж байсан УИХ-ын гишүүд үүнийг ойлгож хүлээж авсан. Харин зарим хэсэг нь ойлгохгүй байна. Ийм өндөр шалгуур тавьснаар төрийн алба вакумжина. Төрийн албанд гаднаас хүн орох бололцоог хааж байна гэж үзэх хүмүүс ч бий.
-Гаднаас хэн нэгэн “ногоон гэрлээр” орж ирэх боломж нээлттэй байх нь төрийн албанд улстөрийн нөлөө орох боломжийг бүрдүүлээд байгаа юм биш үү?
-Гаднаас хүн шалгуургүйгээр орж ирэх үүд хаалга нь нээлттэй болохоор төрийн алба утгаа алдаад байна. Төрийн алба мэргэшсэн байх ёстой. Мэргэшихийн тулд доод албан тушаалд ажилласан байх учиртай. Ингэж байж хамгийн доод талын шатлалд байгаа хүн би тэдэн шатлалын дараа дээд албан тушаалд очно гэсэн итгэл үнэмшилтэй болно.
Төрийн албанд доороос нь эхлээд ажиллаж байтал хажуугаар нь нэг хүн шурдхийж орж ирээд удирдлага болчихвол тэр хүн төрийн албанд ажиллаад, шат дараалж ахина гэсэн итгэл үнэмшилгүй болчихно. Тиймээс тусгай шаардлагыг УИХ батлаад өгчихвөл сул орон тоон дээр өрсөлдөж байгаа хүмүүс тухайн албан тушаалын наад захын шалгуурыг хангасан байна шүү дээ.
-Тэгвэл тусгай шаардлага батлагдаагүйгээс сөрөг үр дагавар үүсч байгаа байх нь ээ?
-Тусгай шаардлагагүй байхын бас нэг хор хөнөөл нь сул орон тоо гарангуут ажил олгогч Төрийн албаны зөвлөлд захиалга ирүүлэхдээ аль болохоор авъя гэсэн хүндээ тохируулсан шаардлага ирүүлдэг. Тухайлбал адилхан агентлагийн дарга байхад нэг нь таван жил ажилласан, нөгөө нь огт ажиллаагүй байсан ч болно гэх мэтийн зөрүүтэй шалгуурууд орж ирдэг.
11 яамны Төрийн нарийн бичгийн даргын орон тоо зэрэг суларлаа гэж бодоход Засгийн газраас оруулж ирэх шалгуур бүгд адилхан байна гэсэн баталгаа алга. Нэгдсэн шаардлага батлаагүй учраас ийм асуудал үүсч байна. Төрийн албаны зөвлөлд захиалагчаас ирсэн шаардлагыг нь өөрчлөх эрх байхгүй.
Шаардлага нь арай сулдаж байна, ийм шаардлага байх ёсгүй гэсэн байдлаар захиалгыг нь буцааж байсан тохиолдол бий л дээ. Гэхдээ сул орон тоог бариад байж болохгүй учраас сонгон шалгаруулалтыг зарладаг.
-Хүүхдийн төлөө газрын дарга философич, Ph.D цолтой байна гэсэн шаардлагыг Засгийн газраас тавьсан гэсэн үг үү?
-Тийм. Гэхдээ тэр шаардлагыг хангасан нилээд олон хүн бүртгүүлж өрсөлдсөн шүү.
-Хэн нэгэн хүнд тусгайлан зориулсан шаардлага тавигдаад байхад Төрийн албаны зөвлөл түүнийг нь хүлээн зөвшөөрөөд, сонгон шалгаруулалтыг явуулсан хэрэг үү?
-Шаардлагыг нь буцаах эрх зүйн үндэс байхгүй. Хуулиараа Төрийн албаны зөвлөл захиалагчийн ирүүлсэн шаардлагын дагуу шалгаруулалтыг явуулах учиртай.
-Үүнээс үүдээд улстөрийн томилгоо захиалагч, ажил олгогчоор дамжиж хийгдээд байгаа юм биш үү?
-Ерөнхийдөө тийм хандлага байгаа гэдгийг шууд хэлчихье.
Ажил олгогч нь дураараа, өөрийнхөө сонирхсон хүнд тааруулах хандлагатай захиалга ирүүлдэг. Тэр хүн нь ганцаараа биш өрсөлдөгчид ч гарч ирдэг. Гэхдээ өрсөлдөгчдийн хүрээг багасгах оролдлого хийх нь бий. Гэвч ганцаараа орж ирээд шалгараад явчихдаг тохиолдол байхгүй.
Ер нь бол бидний үйл ажиллагаанд дутагдал байж магадгүй. Гэхдээ сонгон шалгаруулалтыг шударга явуулах талаасаа Төрийн албаны зөвлөл ямар нэгэн хардлагад өртөхөөргүй хэмжээнд ажилладаг.
-Төрийн албыг цэвэр байлгах нь танай байгууллагын үүрэгт ажил шүү дээ?
-Манайх өөрөөсөө шалтгаалах зүйлийг хийгээд, УИХ-аар тусгай шаардлага батлуулах санал тавьсан. Баталж өгөхгүй гацаагаад байна шүү дээ.
-Олон улсын практикт төрийн жинхэнэ мэргэшсэн алба улстөрөөс ангид байх ёстой хэмээдэг. Танай байгууллага энэ чиглэлээр ажиллаж байна уу?
-Төрийн албанд улстөрийн оролцоо яваад байна уу даа гэдэг хардлага ихэнхдээ удирдах албан тушаалын томилгоотой холбогддог. Төрийн албаны удирдах, гүйцэтгэх албан тушаалын томилгоог шударга явуулах, улстөрийн нөлөөллөөс ангид байлгах талаар Төрийн албаны зөвлөл сүүлийн жилүүдэд нэлээд ажил хийсэн. Төрийн албаны удирдах албан тушаалтныг сонгон шалгаруулах журмыг УИХ-аас баталдаг. Журмын дагуу сонгон шалгаруулалтыг явуулах аргачлалыг Төрийн албаны зөвлөлөөс баталж, мөрдүүлж байгаа. Энэ нь сонгон шалгаруулалтад гадны нөлөө орохгүй байх нөхцөлийг хангахад чиглэгдэж байгаа юм.
-Гэтэл ямар нэг байдлаар гадны нөлөө ороод л байна шүү дээ?
-Бид журмын дагуу шалгалт явуулж байгаа. Үүнд ямар нэг алагчлал, улстөрийн ая тал харсан зүйл байхгүй гэдгийг би 100 хувь итгэлтэй хэлнэ. Хэрэв үнэмшихгүй бол манай байгууллагад сонгон шалгаруулалт явуулсан бүх материал бий.
Сүүлийн жилүүдэд төрийн албаны шалгалтад орсон хүмүүсээс нэг ч гомдол гараагүй. Бүгд шалгалтын дүнг хүлээн зөвшөөрч байгаа. Тэгээд ч би хүмүүстээ итгэж байна.
-Мөнгө төлөөд төрийн албанд ордог гэсэн ойлголт иргэдийн дунд бий. Төрийн алба хэзээ өнгө мөнгө, улстөрөөс салах юм бэ?
-Энэ асуудал удаан яригдсан байж магадгүй. Гэхдээ одоо алга болсон. Одоо ингэж ярьж байгаа хүн ер нь байгаа юм уу.
Сүүлийн үед цахимаар шалгалт авах ажлыг туршиж байна. Арга хэлбэрээ улам нарийсгаж, хүний хүчин зүйл орохгүйгээр шалгалт зохион байгуулах чиглэлд анхаарч байгаагийн нэг илрэл энэ. Нэг зүйл нэмж хэлэхэд сонгон шалгаруулалтаар нэгээр гарсан хүн тухайн ажил дээрээ очихгүй байх тохиолдол гардаг. Тэд “Би төрийн албаны шалгалт өгч нөөц бүрдүүлэх гэснээс тэр албан тушаал дээр очьё гээгүй” гэж хэлдэг. Тэгэхээр томилж болдоггүй.
-Ийм тохиолдолд яах вэ?
-Тодорхой албан тушаал дээр төрийн албаны шалгалтад орчихоод ажилд орохгүй гэдгээ илэрхийлсэн бол шууд нөөцөөс хасна гэж журамд өөрчлөлт оруулсан.
-Төрийн албан хаагчийн ёс зүйтэй холбоотой асуудал нэлээд хөндөгддөг. Танай байгууллагаар дамжаад төрийн албанд очсон хүмүүс авлигачид болоод байна шүү дээ. Үүнийг хэрхэх вэ?
-Төрийн албан хаагчийн ёс зүйн асуудал дээр Төрийн албаны зөвлөл мэргэшил, арга зүйн удирдлагаар хангана гэсэн хуулийн заалттай. Түүнээс биш Төрийн албаны зөвлөл байгууллага бүрт очиж ажиллаад албан хаагч бүрийн дэргэд зогсож байх боломжгүй.
Манай зөвлөл өнгөрсөн онд Төрийн захиргааны албан хаагчдын ёс зүйн дүрмийг шинэчлэн Засгийн газраар батлуулж, энэ дүрмийг хэрэгжүүлэх журам батлан мөрдүүлж эхлээд байгаа. Энэ журмын дагуу төрийн захиргааны байгууллага бүрт ёс зүйн хороо байгуулагдан ажилд орсон. Энэ жил бүх ёс зүйн хороонд сургалт явуулсан. Төрийн албаны зөвлөлд байгууллагууд хагас, бүтэн жилээр ёс зүйн зөрчлийн мэдээ өгч байхаар болсон. 2011 оны эхний хагас жилээр ирсэн мэдээгээр бол улсын хэмжээнд 137 ёс зүйн зөрчил бүртгэгдээд байна.
-Дүрэм журам баталлаа гээд ёсзүйн зөрчил арилахгүй байгаа нь харагдаж байна шүү дээ?
Төрийн албан хаагчийн ёс зүй, томилгоо, төрийн алба бүхэлдээ ямар байх тухай асуудлыг надаас асуугаад байна. Хэрэв манайх ийм чиг үүрэг гүйцэтгэж байгаа байгууллага юм бол 15-хан хүнтэй байх ёсгүй биз дээ. 300 сая төгрөгийн төсөвтэй, 15 хүнтэй Төрийн албаны зөвлөл төрийн албыг цэгцлэх гээд ажиллаж л байна.
Хамгийн цомхон атлаа хамгийн өргөн хүрээтэй үйл ажиллагаатай төрийн байгууллагыг аваад ир гэвэл Төрийн албаны зөвлөлийг аваад очиж болно. Ёс зүй сахиулах асуудлыг зохион байгуулах, хяналт тавих үүрэг нь байгууллагын удирдлагуудад бий. Хэрэв ажилтан нь ёс зүйн зөрчил гаргаад байхад толгойг нь илээд өнгөрүүлбэл тэр удирдах ажилтан ажлаа хийхгүй байна гэсэн үг. Ёс зүй зөрчсөн тохиолдол бүрт нь хариуцлага хүлээлгэх ёстой гэсэн шаардлагыг Төрийн албаны зөвлөлөөс тавьдаг.
-Намаас татгалзсан хэрнээ намын бодлоготой уяатай явдаг төрийн албан хаагчид ч байна?
-2008 онд Төрийн албаны тухай хуульд оруулсан нэмэлт өөрчлөлтөөр намын харьяалалгүй байх асуудлыг шийдсэн. Энэ их зөв зүйтэй алхам гэдэг нь мэдэгдэж байгаа.
Улстөрийн сонгууль дөхөж байгаатай холбоотойгоор Төрийн албаны зөвлөл орон нутгийн төрийн албан хаагчидтайгаа уулзалт хийж байгаа. Саяхан зүүн гурван аймгаар яваад ирлээ. Дархан, Сэлэнгэ, Ховдын төрийн албан хаагчидтай уулзалт хийсэн. Уулзалтын үеэр улстөрийн үйл ажиллагаа, намын сонгуулийн сурталчилгаанд төрийн албан хаагч оролцож болохгүй, хуулийн заалтыг ягштал хэрэгжүүл гэдэг шаардлагыг тавьж байгаа.
-Сонгууль болохоор төрийн албан хаагчид нэр дэвшигчдийг дагаж хуйлраад байх юм биш биз?
-Төрийн албан хаагч улстөрийн үйл ажиллагаанд оролцож байна уу, үгүй юу гэдэг харьцангуй ойлголт. Аль намынх байх нь хамаагүй УИХ-ын гишүүн тойрогтоо ажиллаж байгаа бол үүнийг УИХ-ын ажил гэж ойлгож болно. Төрийн албан хаагч үүргийн дагуу үүнд туслалцаа үзүүлж байгаа бол үүнийг улстөрийн үйл ажиллагаанд оролцож байна гэж үзэх үндэслэлгүй. Гэтэл УИХ-ын гишүүн тойрогтоо очоод, намын гишүүдийг цуглуулаад уулзалт хийж байхад нь төрийн албан хаагч очоод, дэмжлэг үзүүлж байгаа бол гарцаагүй улстөрийн үйл ажиллагаанд оролцож байгаа хэрэг гэх мэт.
-Төрийн алба хэт данхайж байна гэсэн шүүмжлэл байна. Ирэх оны төсөвт ч гэсэн төрийн албан хаагчийн тоо нэмэгдэхээр орж ирсэн. Ер нь Монголд төрийн албан хаагч 170 мянга байх шаардлага бий юу?
-Төрийн албан хаагчдын олон, цөөнийг би өнөөдөр хэлж мэдэхгүй. Судалгаа явуулаад, мэргэжлийн хүмүүс үнэлгээ дүгнэлт хийх ёстой байх. Ийм судалгаа гараагүй байхад хэлэхэд бэрх. Одоогоор ажиллаж байгаа төрийн албан хаагчдын 70 гаруй хувь нь үйлчилгээний албан хаагч байгаа. Үүн дотор эмч, багш нар, шинжлэх ухааныхан, урлагийнхан, соёлын салбарынхан орж байна. Ялангуяа багш эмч нар нэлээд хувийг эзэлдэг.
Нэг ангид 40-50 хүүхэд суралцаж, хөдөө орон нутагт эмч нар дутагдалтай байхад багш, эмч нарын орон тоог хасч болохгүй шүү дээ. Яг нарийн судалбал төрийн албан хаагч нэмэх шаардлагатай байгууллага ч бий, хасах шаардлагатай байгууллага ч байгаа.
Эх сурвалж: "Өглөөний сонин"
-Төрийн алба улстөрөөс ангид байх ёстой. Гэтэл манайд хийгдэж байгаа төрийн албаны томилгоо улстөрийн томилгоо болоод байгаа юм биш үү?
-Яагаад ингэж харж байгаа юм. Тодорхой баримт байна уу.
-Хүүхдийн төлөө газрын даргад тавигдах шаардлага гэхэд л зөвхөн Д.Алтайд зориулагдсан байсан шүү дээ. Энэ чинь улстөрийн томилгоо биш юм уу?
-Тодорхой баримттай зүйл ярьж байгаа юм чинь баримттай хариулъя. Хүүхдийн төлөө газрын даргаар Д.Алтай очих нь гэсэн мэдээлэл хэвлэлээр гарч байсныг мэднэ. Ер нь удирдах албан тушаалын сонгон шалгаруулалт явагдахын өмнө тэр,энэ очих гэнэ гэсэн мэдээлэл хэвлэлээр гардаг.
Энэ нь онож байсан удаа ч бий, онохгүй байх ч удаатай. Онохоороо хардлага явагддаг. Сонгон шалгаруулалтаар нэгэнт нэгээр гараад ирсэн хүнийг Төрийн албаны зөвлөлийн нэрэнд муу болно гээд дарах аргагүй шүү дээ. Д.Алтайтай хамт өөр найман хүн өрсөлдсөн. Энэ хүн л нэгээр гарсан. Хэн нь ч гарах боломж байсан.
Ер нь бол “Удирдах албан тушаалтанд тавигдах тусгай шаардлага” гэдэг баримт бичгийг УИХ баталчихвал ийм хардлага алга болно. Төрийн албаны хуульд заасны дагуу тусгай шаардлагыг боловсруулаад, УИХ-д өнгөрсөн жилийн эхээр өргөн барьсан. Гэвч тусгай шаардлага нэлээд эсэргүүцэлтэй тулгараад байна.
-Тусгай шаардлагад юу тусгасан болоод ямар эсэргүүцэлтэй тулгараад байгаа юм бэ?
-Ерөнхий менежер гэдэг албан тушаал дээр төрийн албанд доод тал нь тэдэн жил ажилласан, ийм боловсролтой, доод талынхаа албан тушаалууд дээр ажиллаж байсан хүн очих хэрэгтэй гэх зэрэг нэлээд олон шалгуур тавьсан.
Төрийн албанд ажиллаж байсан УИХ-ын гишүүд үүнийг ойлгож хүлээж авсан. Харин зарим хэсэг нь ойлгохгүй байна. Ийм өндөр шалгуур тавьснаар төрийн алба вакумжина. Төрийн албанд гаднаас хүн орох бололцоог хааж байна гэж үзэх хүмүүс ч бий.
-Гаднаас хэн нэгэн “ногоон гэрлээр” орж ирэх боломж нээлттэй байх нь төрийн албанд улстөрийн нөлөө орох боломжийг бүрдүүлээд байгаа юм биш үү?
-Гаднаас хүн шалгуургүйгээр орж ирэх үүд хаалга нь нээлттэй болохоор төрийн алба утгаа алдаад байна. Төрийн алба мэргэшсэн байх ёстой. Мэргэшихийн тулд доод албан тушаалд ажилласан байх учиртай. Ингэж байж хамгийн доод талын шатлалд байгаа хүн би тэдэн шатлалын дараа дээд албан тушаалд очно гэсэн итгэл үнэмшилтэй болно.
Төрийн албанд доороос нь эхлээд ажиллаж байтал хажуугаар нь нэг хүн шурдхийж орж ирээд удирдлага болчихвол тэр хүн төрийн албанд ажиллаад, шат дараалж ахина гэсэн итгэл үнэмшилгүй болчихно. Тиймээс тусгай шаардлагыг УИХ батлаад өгчихвөл сул орон тоон дээр өрсөлдөж байгаа хүмүүс тухайн албан тушаалын наад захын шалгуурыг хангасан байна шүү дээ.
-Тэгвэл тусгай шаардлага батлагдаагүйгээс сөрөг үр дагавар үүсч байгаа байх нь ээ?
-Тусгай шаардлагагүй байхын бас нэг хор хөнөөл нь сул орон тоо гарангуут ажил олгогч Төрийн албаны зөвлөлд захиалга ирүүлэхдээ аль болохоор авъя гэсэн хүндээ тохируулсан шаардлага ирүүлдэг. Тухайлбал адилхан агентлагийн дарга байхад нэг нь таван жил ажилласан, нөгөө нь огт ажиллаагүй байсан ч болно гэх мэтийн зөрүүтэй шалгуурууд орж ирдэг.
11 яамны Төрийн нарийн бичгийн даргын орон тоо зэрэг суларлаа гэж бодоход Засгийн газраас оруулж ирэх шалгуур бүгд адилхан байна гэсэн баталгаа алга. Нэгдсэн шаардлага батлаагүй учраас ийм асуудал үүсч байна. Төрийн албаны зөвлөлд захиалагчаас ирсэн шаардлагыг нь өөрчлөх эрх байхгүй.
Шаардлага нь арай сулдаж байна, ийм шаардлага байх ёсгүй гэсэн байдлаар захиалгыг нь буцааж байсан тохиолдол бий л дээ. Гэхдээ сул орон тоог бариад байж болохгүй учраас сонгон шалгаруулалтыг зарладаг.
-Хүүхдийн төлөө газрын дарга философич, Ph.D цолтой байна гэсэн шаардлагыг Засгийн газраас тавьсан гэсэн үг үү?
-Тийм. Гэхдээ тэр шаардлагыг хангасан нилээд олон хүн бүртгүүлж өрсөлдсөн шүү.
-Хэн нэгэн хүнд тусгайлан зориулсан шаардлага тавигдаад байхад Төрийн албаны зөвлөл түүнийг нь хүлээн зөвшөөрөөд, сонгон шалгаруулалтыг явуулсан хэрэг үү?
-Шаардлагыг нь буцаах эрх зүйн үндэс байхгүй. Хуулиараа Төрийн албаны зөвлөл захиалагчийн ирүүлсэн шаардлагын дагуу шалгаруулалтыг явуулах учиртай.
-Үүнээс үүдээд улстөрийн томилгоо захиалагч, ажил олгогчоор дамжиж хийгдээд байгаа юм биш үү?
-Ерөнхийдөө тийм хандлага байгаа гэдгийг шууд хэлчихье.
Ажил олгогч нь дураараа, өөрийнхөө сонирхсон хүнд тааруулах хандлагатай захиалга ирүүлдэг. Тэр хүн нь ганцаараа биш өрсөлдөгчид ч гарч ирдэг. Гэхдээ өрсөлдөгчдийн хүрээг багасгах оролдлого хийх нь бий. Гэвч ганцаараа орж ирээд шалгараад явчихдаг тохиолдол байхгүй.
Ер нь бол бидний үйл ажиллагаанд дутагдал байж магадгүй. Гэхдээ сонгон шалгаруулалтыг шударга явуулах талаасаа Төрийн албаны зөвлөл ямар нэгэн хардлагад өртөхөөргүй хэмжээнд ажилладаг.
-Төрийн албыг цэвэр байлгах нь танай байгууллагын үүрэгт ажил шүү дээ?
-Манайх өөрөөсөө шалтгаалах зүйлийг хийгээд, УИХ-аар тусгай шаардлага батлуулах санал тавьсан. Баталж өгөхгүй гацаагаад байна шүү дээ.
-Олон улсын практикт төрийн жинхэнэ мэргэшсэн алба улстөрөөс ангид байх ёстой хэмээдэг. Танай байгууллага энэ чиглэлээр ажиллаж байна уу?
-Төрийн албанд улстөрийн оролцоо яваад байна уу даа гэдэг хардлага ихэнхдээ удирдах албан тушаалын томилгоотой холбогддог. Төрийн албаны удирдах, гүйцэтгэх албан тушаалын томилгоог шударга явуулах, улстөрийн нөлөөллөөс ангид байлгах талаар Төрийн албаны зөвлөл сүүлийн жилүүдэд нэлээд ажил хийсэн. Төрийн албаны удирдах албан тушаалтныг сонгон шалгаруулах журмыг УИХ-аас баталдаг. Журмын дагуу сонгон шалгаруулалтыг явуулах аргачлалыг Төрийн албаны зөвлөлөөс баталж, мөрдүүлж байгаа. Энэ нь сонгон шалгаруулалтад гадны нөлөө орохгүй байх нөхцөлийг хангахад чиглэгдэж байгаа юм.
-Гэтэл ямар нэг байдлаар гадны нөлөө ороод л байна шүү дээ?
-Бид журмын дагуу шалгалт явуулж байгаа. Үүнд ямар нэг алагчлал, улстөрийн ая тал харсан зүйл байхгүй гэдгийг би 100 хувь итгэлтэй хэлнэ. Хэрэв үнэмшихгүй бол манай байгууллагад сонгон шалгаруулалт явуулсан бүх материал бий.
Сүүлийн жилүүдэд төрийн албаны шалгалтад орсон хүмүүсээс нэг ч гомдол гараагүй. Бүгд шалгалтын дүнг хүлээн зөвшөөрч байгаа. Тэгээд ч би хүмүүстээ итгэж байна.
-Мөнгө төлөөд төрийн албанд ордог гэсэн ойлголт иргэдийн дунд бий. Төрийн алба хэзээ өнгө мөнгө, улстөрөөс салах юм бэ?
-Энэ асуудал удаан яригдсан байж магадгүй. Гэхдээ одоо алга болсон. Одоо ингэж ярьж байгаа хүн ер нь байгаа юм уу.
Сүүлийн үед цахимаар шалгалт авах ажлыг туршиж байна. Арга хэлбэрээ улам нарийсгаж, хүний хүчин зүйл орохгүйгээр шалгалт зохион байгуулах чиглэлд анхаарч байгаагийн нэг илрэл энэ. Нэг зүйл нэмж хэлэхэд сонгон шалгаруулалтаар нэгээр гарсан хүн тухайн ажил дээрээ очихгүй байх тохиолдол гардаг. Тэд “Би төрийн албаны шалгалт өгч нөөц бүрдүүлэх гэснээс тэр албан тушаал дээр очьё гээгүй” гэж хэлдэг. Тэгэхээр томилж болдоггүй.
-Ийм тохиолдолд яах вэ?
-Тодорхой албан тушаал дээр төрийн албаны шалгалтад орчихоод ажилд орохгүй гэдгээ илэрхийлсэн бол шууд нөөцөөс хасна гэж журамд өөрчлөлт оруулсан.
-Төрийн албан хаагчийн ёс зүйтэй холбоотой асуудал нэлээд хөндөгддөг. Танай байгууллагаар дамжаад төрийн албанд очсон хүмүүс авлигачид болоод байна шүү дээ. Үүнийг хэрхэх вэ?
-Төрийн албан хаагчийн ёс зүйн асуудал дээр Төрийн албаны зөвлөл мэргэшил, арга зүйн удирдлагаар хангана гэсэн хуулийн заалттай. Түүнээс биш Төрийн албаны зөвлөл байгууллага бүрт очиж ажиллаад албан хаагч бүрийн дэргэд зогсож байх боломжгүй.
Манай зөвлөл өнгөрсөн онд Төрийн захиргааны албан хаагчдын ёс зүйн дүрмийг шинэчлэн Засгийн газраар батлуулж, энэ дүрмийг хэрэгжүүлэх журам батлан мөрдүүлж эхлээд байгаа. Энэ журмын дагуу төрийн захиргааны байгууллага бүрт ёс зүйн хороо байгуулагдан ажилд орсон. Энэ жил бүх ёс зүйн хороонд сургалт явуулсан. Төрийн албаны зөвлөлд байгууллагууд хагас, бүтэн жилээр ёс зүйн зөрчлийн мэдээ өгч байхаар болсон. 2011 оны эхний хагас жилээр ирсэн мэдээгээр бол улсын хэмжээнд 137 ёс зүйн зөрчил бүртгэгдээд байна.
-Дүрэм журам баталлаа гээд ёсзүйн зөрчил арилахгүй байгаа нь харагдаж байна шүү дээ?
Төрийн албан хаагчийн ёс зүй, томилгоо, төрийн алба бүхэлдээ ямар байх тухай асуудлыг надаас асуугаад байна. Хэрэв манайх ийм чиг үүрэг гүйцэтгэж байгаа байгууллага юм бол 15-хан хүнтэй байх ёсгүй биз дээ. 300 сая төгрөгийн төсөвтэй, 15 хүнтэй Төрийн албаны зөвлөл төрийн албыг цэгцлэх гээд ажиллаж л байна.
Хамгийн цомхон атлаа хамгийн өргөн хүрээтэй үйл ажиллагаатай төрийн байгууллагыг аваад ир гэвэл Төрийн албаны зөвлөлийг аваад очиж болно. Ёс зүй сахиулах асуудлыг зохион байгуулах, хяналт тавих үүрэг нь байгууллагын удирдлагуудад бий. Хэрэв ажилтан нь ёс зүйн зөрчил гаргаад байхад толгойг нь илээд өнгөрүүлбэл тэр удирдах ажилтан ажлаа хийхгүй байна гэсэн үг. Ёс зүй зөрчсөн тохиолдол бүрт нь хариуцлага хүлээлгэх ёстой гэсэн шаардлагыг Төрийн албаны зөвлөлөөс тавьдаг.
-Намаас татгалзсан хэрнээ намын бодлоготой уяатай явдаг төрийн албан хаагчид ч байна?
-2008 онд Төрийн албаны тухай хуульд оруулсан нэмэлт өөрчлөлтөөр намын харьяалалгүй байх асуудлыг шийдсэн. Энэ их зөв зүйтэй алхам гэдэг нь мэдэгдэж байгаа.
Улстөрийн сонгууль дөхөж байгаатай холбоотойгоор Төрийн албаны зөвлөл орон нутгийн төрийн албан хаагчидтайгаа уулзалт хийж байгаа. Саяхан зүүн гурван аймгаар яваад ирлээ. Дархан, Сэлэнгэ, Ховдын төрийн албан хаагчидтай уулзалт хийсэн. Уулзалтын үеэр улстөрийн үйл ажиллагаа, намын сонгуулийн сурталчилгаанд төрийн албан хаагч оролцож болохгүй, хуулийн заалтыг ягштал хэрэгжүүл гэдэг шаардлагыг тавьж байгаа.
-Сонгууль болохоор төрийн албан хаагчид нэр дэвшигчдийг дагаж хуйлраад байх юм биш биз?
-Төрийн албан хаагч улстөрийн үйл ажиллагаанд оролцож байна уу, үгүй юу гэдэг харьцангуй ойлголт. Аль намынх байх нь хамаагүй УИХ-ын гишүүн тойрогтоо ажиллаж байгаа бол үүнийг УИХ-ын ажил гэж ойлгож болно. Төрийн албан хаагч үүргийн дагуу үүнд туслалцаа үзүүлж байгаа бол үүнийг улстөрийн үйл ажиллагаанд оролцож байна гэж үзэх үндэслэлгүй. Гэтэл УИХ-ын гишүүн тойрогтоо очоод, намын гишүүдийг цуглуулаад уулзалт хийж байхад нь төрийн албан хаагч очоод, дэмжлэг үзүүлж байгаа бол гарцаагүй улстөрийн үйл ажиллагаанд оролцож байгаа хэрэг гэх мэт.
-Төрийн алба хэт данхайж байна гэсэн шүүмжлэл байна. Ирэх оны төсөвт ч гэсэн төрийн албан хаагчийн тоо нэмэгдэхээр орж ирсэн. Ер нь Монголд төрийн албан хаагч 170 мянга байх шаардлага бий юу?
-Төрийн албан хаагчдын олон, цөөнийг би өнөөдөр хэлж мэдэхгүй. Судалгаа явуулаад, мэргэжлийн хүмүүс үнэлгээ дүгнэлт хийх ёстой байх. Ийм судалгаа гараагүй байхад хэлэхэд бэрх. Одоогоор ажиллаж байгаа төрийн албан хаагчдын 70 гаруй хувь нь үйлчилгээний албан хаагч байгаа. Үүн дотор эмч, багш нар, шинжлэх ухааныхан, урлагийнхан, соёлын салбарынхан орж байна. Ялангуяа багш эмч нар нэлээд хувийг эзэлдэг.
Нэг ангид 40-50 хүүхэд суралцаж, хөдөө орон нутагт эмч нар дутагдалтай байхад багш, эмч нарын орон тоог хасч болохгүй шүү дээ. Яг нарийн судалбал төрийн албан хаагч нэмэх шаардлагатай байгууллага ч бий, хасах шаардлагатай байгууллага ч байгаа.
Эх сурвалж: "Өглөөний сонин"
