БНН-ын дарга Б.Жаргалсайхантай улстөрийн хүрээнд болж буй үйл явц, Орон нутгийн сонгуулийн хуулийн талаар ярилцлаа.
-Парламент дахь олонхын бүлэг МАН-ын бүлгийг хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа. Ер нь шинэ парламентад болж буй процессод ямар дүгнэлт өгч байгаа вэ?
-Хүн төрөх нь үнэн, үхэх нь үнэн. Ард түмэн нэг тэнгэр дор, газар дээр амьдарч буй учир нэг л хуулинд захирагдаж амьдрах ёстой. Соёл иргэншилтэй улс оронд ард түмэн нь нэг л хуулинд захирагдаж, бүгдээрээ хуулиа мөрдөж амьдарч байна.
МАН-ынхан 24 цагийн дотор бүлэг байгуулна гэж өөрсдөө хууль санаачилж баталчихаад, тэр хуулиа зөрчиж байгаа бол хохь нь болохоос яах юм бэ. УИХ яагаад тэдэнд зориулж хууль гаргах ёстой юм. Тэд яагаад заавал түрэмгийлж дарангуйлж, өөрсдөдөө зориулж хууль гаргуулж, бүлэгтэй болох гээд байгаа юм. Хуулиараа зүгээр бие даагчид л байх ёстой шүү дээ.
Хуулийг мөрдөх гэж гаргадаг учир түүгээрээ л явах ёстой. Өөр асуудал байхгүй. МАН дараагийн сонгууль дуустал бүлэггүй бие даагчид хэвээрээ л явах хэрэгтэй. Өөрсдийнхөө гаргасан хуулийг мөрдөж ажиллаж чадахгүй бол улстөрийн ажил хийгээд хэрэггүй.
МАН-ын булхайг АН-ынхан компьютерийн аргаар л дарж авсан. Хэрэв тэгээгүй бол МАН парламентад олонх болох байлаа. Том булхайгаа жижиг булхайгаар сольсонд баяртай байгаа.
Төр барьж буй намууд нийгмийн үйл ажиллагаа, улстөрийн амьдрал, иргэдийн ажил хөдөлмөр, төрийн ажлыг ил тод байлгах талаар анхаарч ажилласан бол нийгэм зөв голдрилдоо ороод бүх зүйл нь зарчимтай явах байсан.
Гэтэл манайд сонгуулиасаа эхлээд бүх юм нь булхайтай байдаг учраас улс оронд болж бүтэж буй зүйл алга. Ямар сайндаа урд хөрш манай улсыг “татаад хаячихсан тамхины иш” гэж доромжлох вэ дээ. Үүнээсээ тэд дүгнэлт хийх хэрэгтэй.
-Орон нутгийн сонгуул-ийг холимог тогтолцоогоор, автомат машинаар явуулахаар хууль санаачлаад хэлэлцэж байна. Үүнийг хэр зөв зүйтэй гэж үзэж байгаа вэ?
-Сонгуулийг автомат машинаар явуулбал АН олонх болно. Харин гараар тоолбол МАН олонх болно.
-Яагаад?
-МАН-ынхан нийгэмд авлигын сүлжээ, үүр бий болгочихсон. Энэ сүлжээ 20 жил үргэлжилж байна. Тийм учраас автомат системээр сонгууль явуулсан нь дээр. АН-ынхан МАН-аас өш хонзонгоо авахын тулд орон нутгийн сонгуулийг компьютерээр явуулж, олонх болох бодолтой байгаа. Тэр бүү хэл АН-ынхан Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар ч олонх болно. Харин дараагийн УИХ-ын сонгуулиар сонгогчдын саналыг гараар тоолцгооё. Ингэхдээ сонгууль өгч авах ажлыг нээлттэй явуулах хэрэгтэй.
-МАН-ынхан санал тоолох автомат машиныг зөв тоолж буй эсэх нь эргэлзээтэй байна гэж үзээд байгаа. Тиймээс орон нутгийн сонгуулийг автомат машинаар тоолохыг эсэргүүцээд байна л даа?
-Хэрэв гараар санал тоолвол МАН-ынхан луйвар хийгээд сурчихсан учраас өөрсдийнх нь хүмүүс өөрсдөд нь тоолчихно. Тийм болохоор л эсэргүүцээд байгаа юм.
-Таны бодлоор орон нутгийн сонгуулийг ямар зарчмаар явуулах нь ард түмэнд хэрэгтэй гэж үзэж байна вэ?
-Бид жижигхэн юм их ярих юм. Нэг хүүхэн байлаа гэхэд уруулыг нь ч будах, нүдийг нь ч будах гээд ядаж байдаг. Гэтэл нөгөө хүүхэн угийн гоё биш бол хэзээ ч гоё болохгүйтэй адил нэг хуулийг засах гээд ядаж байна.
Манай улс бүхэлдээ улстөрийн хямралд орчихоод байна шүү дээ. Сөрөг хүчин болох гээд байгаа нам нэн тэргүүнд намуудын хууль гаргаж, намын гишүүнчлэлгүй болгох хэрэгтэй. Сонгуулийг ил тод явуулж, төрийн албан хаагчдаар саналыг тоолуулахгүй, бүх хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг намуудад нээлттэй, үнэ төлбөргүй болгож өгөх хэрэгтэй. Үүний төлөө улстөрийн гурав дахь хүчнүүд тэмцэх болно.
-Орон нутгийн сонгуул-ийн хуулийг өөрчлөхдөө Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулж, орон нутгийн Засаг дарга нарыг иргэдээс нь сонгох нь зүйтэй гэсэн яриа зарим улстөрийн намаас гараад байгаа. Таны хувьд үүнийг дэмжиж байгаа юу?
-Ер нь Улаанбаатар хотын даргыг ард түмнээс нь сонгох хэрэгтэй. Аймгийн Засаг дарга нарыг ч гэсэн аймгийн иргэд нь сонгодог байх шаардлагатай.
-Олонх нь цөөнхөө нугачин дарах энэ тогтолцоог хэр зөв зүйтэй гэж үзэж байгаа вэ?
-Би зөв гэж бодож байгаа. Сүүлийн 20-иод жил олонх нь давуу эрхээ эдэлж, цөөнхөө нугачин дарж ирлээ. МАН-ынхан өөрсдийнхөө хийсэн горыг өөрсдөө л амсаж байна. Түүнд гомдоод байх шаардлагагүй. Харин ч тэд энэ хариуцлагагүй байдлаа засах хэрэгтэй. Нэгэнт сөрөг хүчин болсон бол сөрөг хүчин шигээ байх хэрэгтэй.
-Шинэ Засгийн газрын бүтцийн талаар ямар байр суурьтай байгаа вэ?
-МАХН /МАН/-ын Засгийн газрын үйл лайг өнөөгийн Засгийн газар үүрэх болж байна. Үүний дунд иргэд хохирно. Хэн ч биднийг хайрлахгүй учир ард түмэн өлсөнө. Манай орныг ойрын хэдэн жил эдийн засгийн маш хүнд нөхцөл хүлээж байгаа.
