"Равжаа хутагтын 200 жилийн ойн барилдаанд улсын аварга Сүхбат улсын заан Батзоригт үнэнээсээ унасан" гэсэн өгүүлбэрийг "А хэллэг" гэе. "Равжаа хутагтын 200 жилийн ойд зориулсан барилдаанд улсын заан Батзориг улсын аварга Сүхбатыг үнэнээсээ хаясан" гэсэн өгүүлбэрийг "Б хэллэг" гэе.

Хэрэв "А" үнэн бол "Б" үнэн, хэрэв "А" худал бол "Б" худлаа, тийм үү, хүүхдүүд ээ? гэж багш асуухад хүүхдүүд "тийм, тийм" гэцгээж дэвтэртээ яаран бичиж авна. Хэрэв багш "үгүй биз дээ, хүүхдүүд ээ? гэсэн бол хүүхдүүд мөн л "үгүй, үгүй" гэцгээж дэвтэртээ яаран бичиж авах байлаа. "Сурган хүмүүжүүлэх үйл ажиллагаа бол жолоодогдох процесс мөн" гэж онолчид үздэг нь нээрээ л үнэн юм аа.

-Чухамдаа Сүхбат аварга үнэхээр ойчсон эсэхийг онолын хувьд олж тогтоох нь энэ хичээлийн зорилго байсан бол багш хичээлээ муу заалаа, хүүхдүүд хэн нь үнэхээр барилдсан тухай мэдлэг олж авч чадсангүй, би ч учрыг нь сайн ойлгосонгүй гэж уг хичээл дээр суусан Монгол хэлний багш хичээлийн дараа болсон шүүмж дээр хэллээ.
-Угаасаа онолын хувьд байж болох хувилбарыг л магадлалын онолоор авч үзэх болохоос биш бодитойгоор юу болсныг математикчид хэлж чадахгүй. Энэ чинь Цагдаагийн байгууллага шалгаж, Шүүх шийдвэр гаргах асуудал гэж нэг багш хичээл заасан багшийг өмөөрөв. Харин хичээлийн эрхлэгч:
-"Сүхбат аварга худлаагаасаа унасан, Батзориг заач худлаагаасаа хаясан", "Сүхбат аварга худлаагаасаа унасан ч Батзориг заан үнэнээсээ хаясан", "Сүхбат аварга үнэнээсээунасан, Батзориг заан худлаагаасаа хаясан" гэсэн тохиолдлуудыг багш авч үзсэнгүй. Зөвхөн нэг тохиолдлыг авч үзсэн нь учир дутагдалтай байлаа гэснээр багш хичээлээ хагас дутуу заасан болж хувирав.

Ийнхүү шүүмжлүүлсэн залуу багш дараагийн ангид хичээлээ заахдаа нэлээд өргөн хүрээнд асуудлыг авч үзэхээр шийдвэрлэв. Магадлалын онолоор тайлбарлах жишээг хүүхдүүдээр гаргуулсанд тэд янз бүрийн санаа хэлцгээлээ.

-2008 онд Дорноговь аймагт шүлхий өвчин гарах байх, багш аа! Яагаад гэвэл 2000, 2004 оны сонгуулийн жилүүдэд Дорноговь аймагт шүлхий өвчин гарсан гэж нэг хүү хэллээ.
-Тэгвэл одоогийн Их Хурал үүргээ гүйцэтгэж чадахгүй тарж энэ онд сонгууль явуулах болбол шүлхий өвчин гарах болов уу? гэж багш асуусанд мөнөөх хоёр хүү юу гэж хариулахаа мэдэхгүй, толгойгоо иллээ.
-Та нарын гаргасан жишээ чинь онолын хувьд үзэх асуудал биш, элементарный юм байна, харин одоо би та нарт нэг жишээ хэлье гэж багш хэллээ. Тэрээр:
-Хайрцаганд улаан, цагаан, ногоон өнгийн тус бүр 2 бөмбөг хийгээд түүнээсээ харалгүйгээр 2 бөмбөг авахад ямар өнгийн бөмбөг байж болох вэ? гэж асуусанд хүүхдүүд "Би, би", "Багш аа, би" гэлцэн гар өргөж өндөлзөнө.
"Хоёр улаан", "Хоёр цагаан", "Улаан цагаан хоёр", "Улаан ногоон хоёр" гэх мэтээр урсгаж гарлаа. Байж болох хувилбаруудыг дэвтэртээ бич гэсэнд хүүхдүүд чимээгүй болж яаран бичицгээлээ. Нэг хүү:
-Багш аа, улаан цагаан хоёр бөмбөг гарч болох тохиолдол дөрөв байна. 4 удаа бичих үү? гэж асуулаа.
-Яагаад? гэж багшийг асуухад,
-Нэг улаан бөмбөг нэг цагаан бөмбөг, мөн энэ улаан бөмбөг нөгөө цагаан бөмбөг, нөгөө улаан бөмбөг, мөн ийм байдлаар хоёр удаа гарч ирж болно гэсэнд багш:
-За сайн байна, ямар ч тохиолдолд улаан, цагаан хоёр бөмбөг байгаа тул нэг л удаа биччих! гэлээ. Бас нэг хүү:
-"Улаан, цагаан" гэж бичих "Цагаан, улаан" гэж бичих хоёр өөр, тийм ээ багш аа? гэж асуусанд багш юу гэж хариулахаа хэсэгхэн зуур бодоод:
-Тийм ээ, энэ үнэхээр өөр, тэгэхдээ аль ч тохиолдолд улаан, цагаан хоёр л бөмбөг байгаа тул нэг удаа биччих! гэлээ.
Мөнөөх хайрцагнаас гурван бөмбөг авахад ямар өнгийн бөмбөг байж болохыг бичиж ирэх гэрийн даалгавар өглөө. Уншигч та ч гэсэн энэ даалгаврыг хийгээд үзээрэй.

Дунд сургуулийн хүүхдүүдийн толгойг зовоодог магадлалын онолын бодлогыг та бид нар "магадгүй"-н тухай мэдлэгээрээ бараг хариулчих байхаа даа. Магадгүй юмны тухай энгийн ойлголтыг математикчид хүндрүүлж "магадлалын" онол болгоод хүний толгой эргүүлж зовоогоод байх шиг санагдах юм, шалгаад үзье. Тэгээд зөв буруугаа хүүхдийнхээ багшаас асууя. "Эй" авах биз.

Ц.Ганбаатар