Монгол Улсын иргэн бүр ухаалаг цахим иргэний үнэмлэхтэй болсон. Өмнөх иргэний үнэмлэхийн мэдээллүүд дээр нэмэгдээд биеийн давхцалгүй өгөгдлийн мэдээлэл буюу гарын хурууны хээ, үнэмлэх олгосон байгууллагын нэр, олгосон он, сар, өдөр, иргэний бүртгэлийн дугаар, тусгай тэмдэглэгээ зэргийг байрлуулсан байгаа юм. Засгийн газраас ирэх оны нэгдүгээр сарын 1-нээс цахим үнэмлэхээ гэсэн, үрэгдүүлсэн иргэд 15 мянган төгрөгөөр авахаас гадна төлбөр тооцоо хийж болох тараар яригдаж буй. Үүний хажуугаар сүүлийн үед цахим үнэмлэхийн зураг шаардлага хангахгүй, мэдээлэл зөрсөн зэрэг зөрчил гарсан. Харин иргэд ухаалаг үнэмлэхийн талаар ямар бодолтой байгаа талаар сонирхлоо.Ургийн овог буруу бичсэн байсан

Ургийн овог буруу бичсэн байсан
Баянзүрх дүүргийн иргэн Ж.Чулуунбаатар:
-Цахим үнэмлэхээ аваад удаа­гүй байна. Саяхнаас энэ үнэм­лэхээр гүйлгээ хийж болно гэж сонс­сон. Гэхдээ ямар байдлаар гэдгийг сайн мэдэхгүй. Энэ үнэмлэхний талаар нэг зүйл хэлэхэд зураг нь ямар ч чанарын шаардлага хангаагүй. Анх эх орны хишиг хувь өгөх үүднээс гарын хээ авсан шүү дээ. Гэтэл хурууны хээгээ өгөх гээд очиход нэг хүн зураг авсан. Тухайн хүн ямар ч мэргэжлийн бус. Тэр тусмаа иргэний үнэмлэхний зураг тухайн хүний нүүр царай байх ёстой. Түүнээс биш ямар ч мэргэжлийн бус хүн зураг аваад тавьж болохгүй. Мөн ур­гийн овог дээр шал өөр хү­ний нэр бичсэн байна лээ. Үүнээс гадна иргэд шилжих хө­дөлгөөн хийх бүртээ иргэний ухаалаг үнэмлэхээ шинээр авах юм гэсэн. Тийм зүйл байж бо­лохгүй. Яагаад гэвэл өнөөдөр ма­най нийгмийн амьдрал ямар байгаа билээ. Мөнгөтэй нэгэн байхад юу ч үгүй иргэн ч байна. Өөрөөр хэлбэл, төлбөрийн чадваргүй иргэдэд энэ нь асуудал болно. Өмнө нь шилжүүлэг хий­хэд хороо, наалт наалгах газ­раараа ороод болдог байсан. Одоо яагаад энэ болохгүй болс­ныг ойлгохгүй байна. Ши­нэчилж байна гэж байгаа ч цаа­гуу­раа өөр зориулалттай  гэж ойлгосон.

Цахим үнэмлэхний зураг чанарын шаардлага хангаагүй
Сонгинохайрхан дүүргийн иргэн О.Цэвээрэгзэн:
-Цахим үнэмлэхний зураг ча­нарын шаардлага хангаа­гүй. Хурууныхаа хээг өг гэж дуудчихаад гэнэт зураг ав­сан. Ми­ний хувьд зураг ава­хуу­­лах ямар ч бэлтгэлгүй оч­сон бо­лохоор их л муу зу­раг гар­сан байсан. Хүнд үзүүлэ­хэд са­наа зовмоор. Засгийн газ­рын хуралдаанаар ирэх оны нэг­­­дүгээр сараас эхлэн иргэ­ний үнэмлэхийг 15 мянган төг­рөгөөр авах болсон гэсэн. Үнэ­хээр анх авч буй иргэн үүнийг нэг удаа төлөөд авч бо­лох. Гэтэл шилжүүлэг хийх бүр­тээ шинэ үнэмлэх авах ба­лай зүйл яриад байгааг ойлгохгүй байна. Монголчууд чинь эрт дээр үеэс нүүдлийн соёл иргэншилтэй ирсэн улс. Хаашаа, хэзээ ч, хэдэн удаа ч нүүж болно. Иргэн хүн хаана амьдрахаа өөрсдөө мэддэг шүү дээ. Тийм болохоор энэ маш оновчгүй асуудал. Мөн цахим үнэмлэхээр гүйл­гээ хийдэг болох юм гэсэн. Тэ­гэхээр тухайн үнэмлэхний нууц­лал ямар байх бол. Хэрвээ муу­гаар бодоод би үнэмлэхээ гээ­лээ гэж бодоход хүн олоод гүйлгээ хийсэн байх ма­гад­лалтай. Өөрийн нууцлал на­­рийн зохицуулалтын талаар ир­­­гэдэд дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөх хэрэгтэй.

Иргэний үнэмлэх бол нэрийн хуудас л гэсэн үг
Баянзүрх дүүргийн иргэн Б.Наранцэцэг:
-Шинэ үнэмлэхээ авсан. Сэт­гэл дундуур байгаа зүйл бол зураг. Мангас ч гэж нэрлээд яахав. Гэхдээ үнэхээр хүн аймаар зураг гарсан байсан. Их  муухай зураг. Анхнаасаа ту­хайн зураг авах үедээ шинэ үнэм­лэ­хэнд ашиглана гэсэн бол ир­гэд тийм зураг авахуулахгүй шүү дээ. Минийхээс гадна ма­най дүүгийн зураг хүн гэхэд хэ­цүү зураг гарсан байсан. Энэ нь маш муухай зүйл. Иргэний үнэм­лэх бол нэрийн хуудас л гэ­сэн үг. Иргэдийн хамгийн их ашиг­ладаг бичиг баримт цахим үнэм­лэх байхад хариуцлагагүй зүйл хийсэн. Мөн шил­жүүлэг хийх бүрт дахин үнэм­лэх авна гэж ярьж байна. Ийм бүтэхгүй зүйл ярьж бо­лохгүй.

Хуучин үнэмлэх болж байхад шинэ үнэмлэх гаргах ямар шаардлага байна
Сонгинохайрхан дүүргийн иргэн М.Цэрэндорж:
-Ах нь хөдөө ажлаар явж байгаад саяхан ирсэн боло­хоор цахим үнэмлэхээ аваа­гүй байна. Тэгэхээр шинэ үнэм­лэх­ний  талаар хэлээд байх зүйл алга. Харин хуучин үнэм­лэ­хээр болоод байхад шинэ үнэм­­лэх гаргах ямар шаардлага бай­сан юм бэ гэдгийг асуумаар бай­на. Энэ нь цаагуураа нэг хүний биз­нес гэж бодож байна. Шинэ үнэм­лэх гаргана гэж ярьж байх­даа  шилжүүлэг хийхэд да­хин үнэмлэх шинээр авах юм ярь­сан. Ийм бүтэхгүй зүйл ярьж бо­лохгүй. Энэ ард иргэдээр то­глосон зүйл гэж хэлмээр бай­на. Үүнээс өөр хийх зүйл их байхад ганцхан үнэмлэх ши­нэч­лэх ажлыг улстөржүүлж бо­лохгүй. Улс орон өнөөдөр хөг­жиж байгаа гэж ярьдаг ч үнэн хэрэгтээ ядуурлын төв­шинд ирээд байна. Үүнийг ан­хааралдаа авч ажилламаар бай­на. Хоёрын хооронд зүйлээр бит­гий хөөрцөглөөд байгаач ээ гэж хэлье.

Цахим үнэмлэхийг сайшаах нэгэн байхад муулах хүн ч байгаа
Чингэлтэй дүүргийн иргэн  Б.Баатар:
-Цахим үнэмлэхийг сайшаах нэгэн байхад муулах хүн ч бай­гаа. Шинэчлэх нь зүйтэй гэж бодож байгаа ч зарим зүйл дээр анхаарах хэрэгтэй байсан болов  уу. Иргэдийг шинэ­чил­сэн бүртгэлд хамруулж, эх орны хи­­шиг тараана гэж дууд­чихаад очи­­хоор тийшээ зогс, зургаа ава­­хуул гээд зураг авсан. Та бү­­хэн хорооны байр ямар байд­­гийг мэднэ дээ. Гэрэл муу, орчин муу газарт зу­раг ава­­хуулах, дээрээс нь ямар ч бэлт­­гэлгүй зураг ава­хуулсан бо­­лохоор зураг муу гарсан. Хоёр­­дугаарт, зарим ир­гэний овог, ургийн овог зөр­сөн тохиолдол гар­сан бай­на лээ. Үүнээс гадна  зу­раг­ных нь тал гарчихсан бай­хад ир­гэдэд тараасан гэсэн. Ин­гэж  болохгүй. Харин цахим үнэм­лэ­хээр тооцоо хийдэг бо­лох юм гэсэн. Тэр байж болох л асуу­дал. Бид заавал банкны карт ашиг­лах бус байнга биедээ авч явдаг үнэмлэхээрээ гүйлгээ хий­хэд юу нь болохгүй гэж.

Цахим үнэмлэх олон давуу талтай гэсэн
Чингэлтэй дүүргийн иргэн н.Баттулга:
-Иргэний цахим үнэмлэх нь олон давуу талтай гэж анх хэлж байсан. Ямар давуу тал бай­гааг сайн харахгүй байна. Өм­нөх үнэмлэхээсээ бүр дор бол­сон гэхэд болно. Ганцхан жи­шээ хэлэхэд зураг нь авах юм алга. Харин давуу тал гээд бай­гаа зүйлээ одоо иргэдэд хэлж танилцуулах цаг нь бол­сон. Үнэхээр ийм зүйлээр давуу байж, ингэлээ гэдэг үгийг ир­гэд хэлмээр байна шүү дээ. Түү­нээс биш өмнөх үнэмлэхээ муу­ болгон гаргах нь буруу. Бас шилжих хөдөлгөөн хийх бүртээ дахин шинэ үнэмлэх авна гэдэг өсөлт биш ухралт. Өнөөдөр бид төрийн үйлчилгээг түргэн шуурхай авах хэрэгтэй байна. Хэрвээ нэг удаа гэрийн хаягаа өөрчлүүлэх гээд үнэмлэх авах болбол мөн л нөгөө хороо хо­рин гээд бичиг баримт гээд гүйх хэрэг гарна. Өмнө нь бид нэг газраар ороод л наалт наал­гаж болдог байсан бол бүр л түвэгтэй болж байна.

Гүйлгээ хийхэд болох байх
Баянзүрх дүүргийн иргэн Н.Наранцэцэг:
-Иргэдийн дунд яригдаж буй яриаг төр засгийнхан сонссон биз дээ. Хүн бүр л цахим үнэм­лэх­ний зураг ямар муухай гар­сан бэ гэдгийг хэлж байгаа. Ши­нэчлэлийн Засгийн газар олон ажлыг шинэчлэхээр эхэлсэн. Аж­лаа сайн хийж, зөв зүйлээс эх­лүүлсэн. Харин үүнийгээ цаашид зөвөөр үргэлжлүүлэх хэ­рэгтэй. Цахим үнэмлэхний зу­раг шиг зүйл хийвэл хэцүү л байх. Гүйлгээ, төлбөр тооцооны хувьд мэдээлэл бага байна. Гэх­дээ болохгүй зүйл гэж байхгүй. Хүн бүрт банкны карт бий. Үүний нэгэн адил гүйлгээнд ашиг­лаад явах боломж ч бий. Харин нууц­лал, код ч гэх юм уу нэмэлт зүйл хэрэгтэй байх. Үүнийг ир­гэдэд сайтар тайлбарлаж, сур­талчилах нь зүйтэй.

Мэргэжлийн бус хүмүүс зураг авсан
Сүхбаатар дүүргийн иргэн Э.Чимэд:
-Шинэ үнэмлэхний зураг үнэ­хээр асуудал болж байна. Хүн ха­рахад зүгээр нэг жижиг зүйл ч гэсэн ийм муухай зүйл хийж бо­лохгүй.  Манай хүүхдүүд өнөө­дөр үнэмлэх авлаа гэ­хэд 45 нас хүртлээ солихгүй. Сай­хан зураг авахуулна гэж бай­хад ямар ч гэрэлгүй газар, мэр­гэжлийн бус хүнээр зураг авч, түүнийг оруулж л байдаг. Ха­рин тэр төлбөр тооцоо хийх ту­хайд дэмжиж байна. Гэхдээ ямар байдлаар гүйлгээ хийх гэж байгааг ойлгохгүй л байна. Жаа­хан дэлгэрэнгүй мэдээлэл өг­вөл сайн байна. Дээр нь ийм зүйл хийх гэж байгаа гэж яриад бай­на. Доод талын хүмүүс нь ямар ч мэдээлэлгүй хоцрох юм. Тиймээс мэдээллийг сайн хүр­гэх хэрэгтэй байна даа.

Э.Пагма