Мэдээллийг дэлхий даяар цацдаг болсон. /Дэлхийг бүрхсэн мэдээллийн сүлжээ бий болсон./
WWW (World Wide Web) буюу Дэлхийг торлосон сүлжээг ашиглаж эхэлсэн нь мөн техникийн чухал ололт юм. 1989 онд Английн физикч Тим Бернерс-Ли зохион бүтээсэн WWW нь дэлхий дээр асар хурдан харилцаа холбоо тогтоох, мэдээллийг түргэн олж авах боломжийг бий болгосон юм. Хэдийгээр Бернерс-Ли дэлхий дээрх компьютеруудыг холбох санааг анх гаргасан гэж үздэг ч 1993 онд Иллинойсын их сургуулийн Марк Андерсен, Эрик Бина нар “Мозайк”-ыг бий болгосноор кибер ертөнцөд жинхэнэ тэсрэлт бий болсон юм. Ганцаар эзэмших боломжтой болсноор 1993 он гэхэд хэрэглэгчдийн тоо 10 сая хол давжээ.
Shoemaker-Levy9 сүүлт од Бархасвадьтай мөргөлдсөн нь
Сансар судлаачдын олон жилийн турш анхааруулж байсан ёсоор 1994 оны 7-р сард нарны аймгийн нэгэн том гариг сүүлт одтой мөргөлдсөн гамшиг тохиолдов. Энэ од Дэлхийтэй бус Бархасвадь гаригтай мөргөлджээ. 4.8 сая км-ийн урттай уг аварга том сүүлт одыг олж нээсэн Америкийн одон орон судлаачийн нэрээр нэрлэжээ. 7-р сарын 16-нд эхэлсэн уг мөргөлдөөн 7-р сарын 21-нд дуусчээ. Hubble одон орны дуран авай болон Галилео хайгуулчаар уг мөргөлдөөний зургийг буулгажээ. Энэ мөргөлдөөн нь одон орон судлалынхны хувьд сэтгэл догдлуулсан үзэгдэл байсан бөгөөд ертөнцийн үүсэлтэй холбоотой асар их мэдээллийг олох боломж олджээ. Судлаачид Бархасвадь гариг сүүлийн 100 жилийн турш дор хаяж 4 удаа бусад эрхэстэй мөргөлдсөн болохыг тогтоов. Мөргөлдөөний дараа АНУ, Европын одон орон судлаачид Дэлхий дээр учирч болох муу үр дагавар, үүнээс хэрхэн хамгаалах талаар маргалдаж эхэлжээ. Энэхүү маргалдааны үр дүн амьдралд хараахан хэрэгжиж эхлээгүй байна.
Нарны аймгаас гаднах анхны гаригийг нээв
1995 оны 10-р сард Женевийн ажиглагч Мишел Маёр болон Дидиер Кюелоз нар Нарны аймгаас гаднах анхны гаригийг нээжээ. Үнэндээ 1994 онд нарны аймгаас гадна өөр гөриг байгааг олж нээсэн боловч эдгээр нь сөнөсөн одыг тойрон эргэлдэж байсан юм. Дэлхийгээс 42 гэрлийн жилийн зайтай орших 51Pegasi B гариг нь манай Нартай төстэй од болох 51Pegasi одыг тойрон эргэлдэж байв. Эрдэмтэд энэ нээлтийн дараа Дэлхийгээс гадна амьдрал бий эсэхийг судалж эхэлжээ. Гэвч уг гариг өөрийн одтой 8 сая км-ийн зайтай тойрон эргэлдгийг нь олж мэдээд амьдралтай гэж үзэхээ больсон байна. Энэ нээлтийн дараа Нарны аймгаас гадна орших 100 илүү гаригийг олж нээжээ.
Хамгийн анхны удамшлын хуулбар
1997 оны 2-р сард сонин хэвлэлийн нүүрэнд өхөөрдөм хөөрхөн хонины зураг нийтлэгдсэн билээ. Энэ нь удамшлын аргаар өөр хөхтөн амьтнаас удамшлын аргаар гаргаж авсан Долли хонь байв. Удамшлын олон эрдэмтэд генийг хуулбарлах нь байж болшгүй гэж үзэж байсан зүйл байлаа. Хэдхэн сарын дараа Шотландын Розлины их сургуульд Молли, Полли нэртэй өөр хоёр хонийг удамшлын аргаар гарган авчээ. Генетикийн хуулбар бий болсноор хүнийг ахин хуулах эсэхийн талаар маргалдаж эхлэв. АНУ-ын биотехнологийн фирм АСТ 2001 онд анх удаа хүний үр хөврөлийг хуулбарлан гаргаж авснаар “айдас” улам нэмэгджээ. Долли хонь 6 жилийн дараа үхсэн байна.
Гарри Каспаров компьютерт хожигдлоо
1997 онд хамгийн шилдэг шатарчин Гарри Каспаров IMB-ийн зохион бүтээсэн, дэлхий дээрх хамгийн шилдэг шатрын компьютер Deep Blue-д хожигдлоо. Тухайн үеийг хүртэл хэд хэдэн компьютер хүнийг хожиж байсан юм. Гэвч Каспаровыг хожсон компьютер нь өсөн нэмэгдэж буй чадварын бэлэг тэмдэг болжээ. Анх 1996 оны 2-р сард 6 удаа Deep Blue-тэй тоглоод Каспаров 4-2 харьцаагаар хожиж байсан юм. Нэг жилийн дараа IMB 3 минутын дотор 36 сая нүүдэл хийж чадах Deep Blue-ийн шинэ хувилбарыг зохион бүтээв. Энэ удаад Каспаров зөвхөн эхний тоглолтод хожжээ. Компьютер хүнийг давж гарсан нь түүний хөгжлийг харуулсан хачин сонин хэрэг болжээ.
Хүний генийн бүтцийг нээлээ
2000 оны 5-р сард хүний ДНХ-ийн кодыг тайлсан нь хүн төрөлхтний түүхэнд чухал зүйл болжээ. Энэ урт бүдүүвч нь аденин (А), тимин (Т), гуанин (Г), цитозин (Ц)гэсэн 4 элементээс тогтдог. 1984 онд Лос Хамас болон Лауренс Ливерморын лабораторт хүний генийг хуулбарлах, жагсаахын тулд эхэлсэн судалгааны ажил ийнхүү үр дүнд хүрсэн юм. Энэ судалгаагаар хүний амь насанд аюултай өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, эмчлэх аргыг олохоор шинжлэх ухаан зорьж байна. Одоогоос 7 жилийн өмнөх хүний генийн бүтцийн судалгааны төлөвлөгөөнд протеомыг (эсийн уургийн нийлэгжилт) судлах ажил байсан. Тиймээс одоо түүнд илүү анхааран судлах болсон юм.
Генийн анхны эмчилгээ
Өвчтөнийг эмчлэх, физик шинж чанарыг нь багасгахын тулд биед нь генетикийн материал суулгах болсон нь анагаах ухаанд хувьсал болсон юм. Анх удамшлын өвчнийг эмчлэх зорилгоор бий болсон энэ эмчилгээг хорт хавдар, ДОХ зэрэг өвчнийг эмчлэхэд ашиглахыг зорьж байна. Анх 1990 онд Дк.Франц Андерсон хүнийг гений аргаар эмчлэх туршлагыг хийжээ. Түүнээс хойш клиникийн төвшинд 400 тохиолдолд туршиж үзсэн ч үр дүнгүй байв. 1999 онд Францын нэгэн баг дархлалын систем нь гэмтэлтэй 5 хүүхдэд судалгаа хийжээ. 2000 оны 4-р сард 4 хүүхдийн дархлалын системийн өвчин нь эдгэрсэн юм. Удамшлын гаралтай өвчнийг эмчлэх генийн эмчилгээтэй холбоотой туршилтууд хийсээр байна.
Сансрын нууцлаг хүчийг нээсэн нь
1997 оны 1-р сард одон орончид орчлон ертөнц өмнөхөөсөө илүү хурдтай өргөжин тэлж байгаа талаар мэдэгдсэн билээ. Энэ нь орчлон ертөнц хоорондын татах хүч ийн тэлэхэд саад болж байсан юм. Үүнийг асар хол болсон супернова (одны дэлбэрэлт), аварга сүүлт оддын их хэмжээний дэлбэрэлтийн үеэр нээжээ. Үүнийг Калифорнийн олон улсын Лауренс Беркели лабораторын Сууль Перлматтер ахлагчтай Супернова төслийн баг болон Вестон Крикийн (Австрали) Моунт Стромла Сидинг Спрингийн Брайн Шмидт ахлагчтай Z-Супернова төслийн багийнхан харсан юм. Эдгээр астрофизикийн багууд 40 орчим суперноваг ажиглан адилхан дүгнэлтэд хүрсэн байна. Эдгээр нь тухайн өдрийг хүртэл байгаагүй их хурдаар бие биеэсээ холдож байлаа. Өөрөөр хэлбэл оддыг бие биеэс нь холдуулж буй мөн орчлон ертөнцийг бөөгнөрүүлж мэдэх таталцлын хүчнээс ч илүү их хүч байна гэсэн үг. Энэ хүч ийнхүү орчлон ертөнцийг тэлэн татаж байдаг. Энэ нууцлаг хүч нь орчлон ертөнцөд буй бүх энергийн 70%-ийг эзэлдэг
WWW (World Wide Web) буюу Дэлхийг торлосон сүлжээг ашиглаж эхэлсэн нь мөн техникийн чухал ололт юм. 1989 онд Английн физикч Тим Бернерс-Ли зохион бүтээсэн WWW нь дэлхий дээр асар хурдан харилцаа холбоо тогтоох, мэдээллийг түргэн олж авах боломжийг бий болгосон юм. Хэдийгээр Бернерс-Ли дэлхий дээрх компьютеруудыг холбох санааг анх гаргасан гэж үздэг ч 1993 онд Иллинойсын их сургуулийн Марк Андерсен, Эрик Бина нар “Мозайк”-ыг бий болгосноор кибер ертөнцөд жинхэнэ тэсрэлт бий болсон юм. Ганцаар эзэмших боломжтой болсноор 1993 он гэхэд хэрэглэгчдийн тоо 10 сая хол давжээ.
Shoemaker-Levy9 сүүлт од Бархасвадьтай мөргөлдсөн нь
Сансар судлаачдын олон жилийн турш анхааруулж байсан ёсоор 1994 оны 7-р сард нарны аймгийн нэгэн том гариг сүүлт одтой мөргөлдсөн гамшиг тохиолдов. Энэ од Дэлхийтэй бус Бархасвадь гаригтай мөргөлджээ. 4.8 сая км-ийн урттай уг аварга том сүүлт одыг олж нээсэн Америкийн одон орон судлаачийн нэрээр нэрлэжээ. 7-р сарын 16-нд эхэлсэн уг мөргөлдөөн 7-р сарын 21-нд дуусчээ. Hubble одон орны дуран авай болон Галилео хайгуулчаар уг мөргөлдөөний зургийг буулгажээ. Энэ мөргөлдөөн нь одон орон судлалынхны хувьд сэтгэл догдлуулсан үзэгдэл байсан бөгөөд ертөнцийн үүсэлтэй холбоотой асар их мэдээллийг олох боломж олджээ. Судлаачид Бархасвадь гариг сүүлийн 100 жилийн турш дор хаяж 4 удаа бусад эрхэстэй мөргөлдсөн болохыг тогтоов. Мөргөлдөөний дараа АНУ, Европын одон орон судлаачид Дэлхий дээр учирч болох муу үр дагавар, үүнээс хэрхэн хамгаалах талаар маргалдаж эхэлжээ. Энэхүү маргалдааны үр дүн амьдралд хараахан хэрэгжиж эхлээгүй байна.
Нарны аймгаас гаднах анхны гаригийг нээв
1995 оны 10-р сард Женевийн ажиглагч Мишел Маёр болон Дидиер Кюелоз нар Нарны аймгаас гаднах анхны гаригийг нээжээ. Үнэндээ 1994 онд нарны аймгаас гадна өөр гөриг байгааг олж нээсэн боловч эдгээр нь сөнөсөн одыг тойрон эргэлдэж байсан юм. Дэлхийгээс 42 гэрлийн жилийн зайтай орших 51Pegasi B гариг нь манай Нартай төстэй од болох 51Pegasi одыг тойрон эргэлдэж байв. Эрдэмтэд энэ нээлтийн дараа Дэлхийгээс гадна амьдрал бий эсэхийг судалж эхэлжээ. Гэвч уг гариг өөрийн одтой 8 сая км-ийн зайтай тойрон эргэлдгийг нь олж мэдээд амьдралтай гэж үзэхээ больсон байна. Энэ нээлтийн дараа Нарны аймгаас гадна орших 100 илүү гаригийг олж нээжээ.
Хамгийн анхны удамшлын хуулбар
1997 оны 2-р сард сонин хэвлэлийн нүүрэнд өхөөрдөм хөөрхөн хонины зураг нийтлэгдсэн билээ. Энэ нь удамшлын аргаар өөр хөхтөн амьтнаас удамшлын аргаар гаргаж авсан Долли хонь байв. Удамшлын олон эрдэмтэд генийг хуулбарлах нь байж болшгүй гэж үзэж байсан зүйл байлаа. Хэдхэн сарын дараа Шотландын Розлины их сургуульд Молли, Полли нэртэй өөр хоёр хонийг удамшлын аргаар гарган авчээ. Генетикийн хуулбар бий болсноор хүнийг ахин хуулах эсэхийн талаар маргалдаж эхлэв. АНУ-ын биотехнологийн фирм АСТ 2001 онд анх удаа хүний үр хөврөлийг хуулбарлан гаргаж авснаар “айдас” улам нэмэгджээ. Долли хонь 6 жилийн дараа үхсэн байна.
Гарри Каспаров компьютерт хожигдлоо
1997 онд хамгийн шилдэг шатарчин Гарри Каспаров IMB-ийн зохион бүтээсэн, дэлхий дээрх хамгийн шилдэг шатрын компьютер Deep Blue-д хожигдлоо. Тухайн үеийг хүртэл хэд хэдэн компьютер хүнийг хожиж байсан юм. Гэвч Каспаровыг хожсон компьютер нь өсөн нэмэгдэж буй чадварын бэлэг тэмдэг болжээ. Анх 1996 оны 2-р сард 6 удаа Deep Blue-тэй тоглоод Каспаров 4-2 харьцаагаар хожиж байсан юм. Нэг жилийн дараа IMB 3 минутын дотор 36 сая нүүдэл хийж чадах Deep Blue-ийн шинэ хувилбарыг зохион бүтээв. Энэ удаад Каспаров зөвхөн эхний тоглолтод хожжээ. Компьютер хүнийг давж гарсан нь түүний хөгжлийг харуулсан хачин сонин хэрэг болжээ.
Хүний генийн бүтцийг нээлээ
2000 оны 5-р сард хүний ДНХ-ийн кодыг тайлсан нь хүн төрөлхтний түүхэнд чухал зүйл болжээ. Энэ урт бүдүүвч нь аденин (А), тимин (Т), гуанин (Г), цитозин (Ц)гэсэн 4 элементээс тогтдог. 1984 онд Лос Хамас болон Лауренс Ливерморын лабораторт хүний генийг хуулбарлах, жагсаахын тулд эхэлсэн судалгааны ажил ийнхүү үр дүнд хүрсэн юм. Энэ судалгаагаар хүний амь насанд аюултай өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, эмчлэх аргыг олохоор шинжлэх ухаан зорьж байна. Одоогоос 7 жилийн өмнөх хүний генийн бүтцийн судалгааны төлөвлөгөөнд протеомыг (эсийн уургийн нийлэгжилт) судлах ажил байсан. Тиймээс одоо түүнд илүү анхааран судлах болсон юм.
Генийн анхны эмчилгээ
Өвчтөнийг эмчлэх, физик шинж чанарыг нь багасгахын тулд биед нь генетикийн материал суулгах болсон нь анагаах ухаанд хувьсал болсон юм. Анх удамшлын өвчнийг эмчлэх зорилгоор бий болсон энэ эмчилгээг хорт хавдар, ДОХ зэрэг өвчнийг эмчлэхэд ашиглахыг зорьж байна. Анх 1990 онд Дк.Франц Андерсон хүнийг гений аргаар эмчлэх туршлагыг хийжээ. Түүнээс хойш клиникийн төвшинд 400 тохиолдолд туршиж үзсэн ч үр дүнгүй байв. 1999 онд Францын нэгэн баг дархлалын систем нь гэмтэлтэй 5 хүүхдэд судалгаа хийжээ. 2000 оны 4-р сард 4 хүүхдийн дархлалын системийн өвчин нь эдгэрсэн юм. Удамшлын гаралтай өвчнийг эмчлэх генийн эмчилгээтэй холбоотой туршилтууд хийсээр байна.
Сансрын нууцлаг хүчийг нээсэн нь
1997 оны 1-р сард одон орончид орчлон ертөнц өмнөхөөсөө илүү хурдтай өргөжин тэлж байгаа талаар мэдэгдсэн билээ. Энэ нь орчлон ертөнц хоорондын татах хүч ийн тэлэхэд саад болж байсан юм. Үүнийг асар хол болсон супернова (одны дэлбэрэлт), аварга сүүлт оддын их хэмжээний дэлбэрэлтийн үеэр нээжээ. Үүнийг Калифорнийн олон улсын Лауренс Беркели лабораторын Сууль Перлматтер ахлагчтай Супернова төслийн баг болон Вестон Крикийн (Австрали) Моунт Стромла Сидинг Спрингийн Брайн Шмидт ахлагчтай Z-Супернова төслийн багийнхан харсан юм. Эдгээр астрофизикийн багууд 40 орчим суперноваг ажиглан адилхан дүгнэлтэд хүрсэн байна. Эдгээр нь тухайн өдрийг хүртэл байгаагүй их хурдаар бие биеэсээ холдож байлаа. Өөрөөр хэлбэл оддыг бие биеэс нь холдуулж буй мөн орчлон ертөнцийг бөөгнөрүүлж мэдэх таталцлын хүчнээс ч илүү их хүч байна гэсэн үг. Энэ хүч ийнхүү орчлон ертөнцийг тэлэн татаж байдаг. Энэ нууцлаг хүч нь орчлон ертөнцөд буй бүх энергийн 70%-ийг эзэлдэг