-Өнөөдөр /өчигдөр/ үүсээд байгаа нөхцөл байдлыг хэрхэн дүгнэж байна вэ?
-Сонгуулийн маргааны эцсийн дүнг СЕХ гаргана. СЕХ-ны гаргасан шийдвэрийг хууль зөрчсөн байна гэж үзвэл хяналтын шүүх цаашаа давж заалдаад явж болно. Хүний үндсэн эрх зөрчсөн байна гэж үзвэл Үндсэн хуулийн цэцэд хандах хүртэл маргааныг шийдвэрлэх институци бүтэц нь бүрэн байна.
-Та хуульч хүн. Өвөрхангайн шүүхийн шийдвэрийг үн­дэс­лэж СЕХ УИХ-д өргөн барьсан шүү дээ. Тэр шийдвэрээ эргэж харъя гэсэн бай­на?
-Эргэж харж болно. Тэр бит­гий хэл шүүх нь хяналтын шат­ны шүүхэд өгч болно. Улсын дээд шүүх тэрнийг эргэж харна. Хэр­вээ тэгж байгаа бол СЕХ эр­гэж харж болно. Өөрийнхөө шийдвэрт баттай зогсох гэдэг юм уу, маргааныг эцэслэн ший­дэхэд асуудлыг тал талаас нь харах болно. УИХ-ын даргад СЕХ-ноос өргөн баригдаад бай­гаа хоёр гишүүний асуудал нь УИХ-ын гишүүний тангараг өргөхдөө төрийн сүлдэнд тан­гараг өргөснөөр бүрэн эрх нь хэрэг­жээд явж байгаа. Тэрнээс биш шинээр орж ирж байгаа гишүүд хуучин гишүүдийн өмнө тан­гараг өргөх гэж байгаа асуу¬дал биш. Шинээр орж ирсэн гишүүдийн бүрэн эрхийг хэрэг­жүүлэх эсэх асуудал нь хуучин гишүүдийн мэддэг зүйл биш. Хууль эрхзүйгээ ойлгомоор бай­гаа юм. Хэдэн гишүүн цуг­лачихаад шинэ гишүүдээ тан­гараг өргүүлэх гэж байгаа юм шиг зарим хүмүүс ойлгоод бай­на.
-Ирц хамаагүй гэсэн үг үү?
-Чуулганы үйл ажиллагаа явж байгаа учраас ирц хангалттай байх ёстой. УИХ-ын хуучин гишүүд тангараг өргүүлснээр бүрэн эрх нь хэрэгжихгүй.
-СЕХ сонгогчийн олонхийн саналыг авсан хүнийг өргөн мэдүүлэх учиртай. Харин шүүх хурлын шийдвэрийг хүлээх нь буруу гэж хуульч гишүүд үздэг?
-Сонгуулийн маргааныг шийдвэрлэдэг систем боловсрон­гуй биш шүү дээ. Улс орнууд сонгуулийн маргааныг хоёр, гурван хоногийн дотор түр­гэвчилсэн журмаар шийддэг. Манайд хоёр, гур­ван сар үргэл­жил­дэг. Өвөрхангайн тойргоос гарч ирсэн З.Энхболд гишүүн бүр жил хагасын дараа УИХ-д орж ирж байсан. Сонгуулийн мар­гаа­ныг шийдвэрлэх систем боловсронгуй биш байгаагаас үүдээд улстөрийн нам хүчин, иргэдийн дунд үл ойлголцол бий болоод байгаа юм. Гэхдээ үүнийг улстөрийн намууд, улс­төрчид нягталж үзээд эв зүйгээр хуу­лийн хүрээнд шийдэх ёс­той. Оновчтой гаргалгааг олох ёстой. Ганц хоёр гишүүн, хуулийн маргаанаас болоод монгол төрийн ажил цал­гардах ёсгүй. Цаана нь 2.7 сая иргэний эрхийн асуудал бай­гаа. Өнөөдрийн чуулганаар ганцхан гишүүний асуудал биш өөр олон хуулийн төслүүдийг хэлэл­цэх байсан. Гэтэл ажил хой­шиллоо.
-СЕХ-ны дарга солигдсоноор АН хүчээр асуудлыг шийдлээ гэж дүгнэж байна шүү дээ?
-Ардын намынхан хэт улс­төр­жүүлээд байх шиг байна. АН ардчиллыг булшиллаа ч гэх шиг. АН дарангуйлал тог­тоолоо гэж байна. Харин ч Монгол Ул­сад ардчилал, хүний эр­хийн төлөө зогсдог нам бол Ардчил­сан нам гэж би ойлгодог. Ар­дын нам ардчиллын төлөө зүт­гэж байгаад баяртай байгаа. 22 жил МАН ардчиллын эсрэг яв­сан. Иргэд рүүгээ бууны ам шагайсан. Хүний эрхийг уландаа гишгэсэн нам. Өнөөдөр ард­чилал, хүний эрх, шударга ёс­ны үнэ цэнийг МАН-ынхан ойл­гож, хүндэтгэлтэй хандаж бай­гаад баярлаж байна.
-Та олон жил жагссан. Ар­дын намын гишүүдийн жаг­саа­лыг хараад юу бодогдов?
-Би ордонд жагсаал хийж үзээгүй. Дандаа ордны гадаа 22 удаа жагсаал хийж байсан. Ма­най нөхдүүд ордонд зөөлөн буй­дан дээр суугаад тав тухтай эсэр­гүүцлээ илэрхийлж байна. Асар том ялгаа байгаа. Гэхдээ энэ бол мэдээж ардчилсан пар­ламентад байдаг нөхцөл.
-Энэ хэр удаан үргэлжлэх юм бол?
-Удахгүй байх гэж найдаж бай­на. Аль болох богино хуга¬цаанд улс төрийн намууд ойл­голцоод асуудлаа цааш нь явуу­лах чухал. Зам түгжрэлтэй, Улаанбаатар утаатай байхад улс төр бас түгжрээд байж болох­гүй.
-Гарц нь юу гэж бодож бай­на?
-Гарц байгаа. Гарцыг харж байна. Гол нь уулзаад ярилцах ёстой. Чихэр горьдсон хүүхдүүд шиг хоёр тийшээ хараад сууж болохгүй. Зөвшилцөл рүү явах ёстой. МАН-ыг буурьтай, суурьтай улс төрийн хүчин гэж ойлгож байгаа. Тэрнээс биш үймээн самуун турхирдаг, иргэдийг хууль бус зүйл рүү тур­хирахгүй байх. Манай Ардын намынхан жагсаал цуглаан хийж, эсэргүүцэж сурах хэрэг­тэй. Сөрөг хүчин байхын зовлон, хүний эрх чөлөөг ойлгох хэрэгтэй гэж хэлмээр байна.

Б.Өнөртогтох

Эх сурвалж: www.mminfo.mn