УИХ-ын Эдийн засгийн байнгын хорооны өчигдрийн хуралдаанаар "Газрын тосны боловсруулах үйлдвэр байгуулах тухай ажлыг эрчимжүүлэх тухай" Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийн хэлэлцэх эсэх асуудлыг шийдлээ.
Газрын тосны бүтээгдэхүүн нь стратегийн ач холбогдолтой, эдийн засгийн суурь үнийг бүрдүүлэгч бүтээгдэхүүний нэг билээ. Иймд газрын тосны бүтээгдэхүүний хэрэгцээгээ тасралтгүй хангах, улмаар хараат байдлаас гарах, газрын тосны бүтээгдэхүүний үнийн тогтвортой байдлыг хангахын тулд дотооддоо газрын тосны үйлдвэрийг барьж байгуулах зайлшгүй шаардлагатай болоод байгаа. Манай улс газрын тосны бүтээгдэхүүний хэрэгцээгээ 100 хувь импортоор хангаж байгаа бөгөөд 2008 онд нийт 884.1 мянган тонн, 2009 онд 779.6 мянган тонн, 2010 онд 866.4 мянган тонн газрын тосны бүтээгдэхүүн импортолжээ.
Манай улсын газрын тосны бүтээгдэхүүний нийт хэрэглээ 2008 онд 800 гаруй мянган тонн байсан бол хэрэглээ улам бүх өсөн нэмэгдэж 2015 онд жилд 1.7 сая тонн орчимд хүрнэ гэсэн тооцоолол байгаа аж.
Иймд энэ асуудлыг шийдвэрлэх, ажлыг түргэн хугацаанд эхлүүлэхийн тулд Газрын тосны боловсруулах жижиг оврын үйлдвэрүүдийг бүсчилсэн байдлаар барьж байгуулах тухай Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг санаачлан боловсруулсан байна.
Манай улсын хэрэгцээг хангах 2 сая тонн түүхий тос боловсруулах хүчин чадал бүхий үйлдвэрийг 2-4 жилийн дотор барьж ашиглалтанд оруулахаар тооцоолдог байна. Үйлдвэрийн техник, эдийн засгийн үндэслэлийг боловсруулахад 1 жил шаардагддаг байна. Иймд дотоодын хэрэгцээг хангасан жижиг оврын үйлдвэрүүдийг барьж байгуулах ажлыг нэн яаралтай эхлүүлэх шаардлагатай байна. Тиймээс тогтоолын төсөлд эх орондоо жижиг оврын газрын тосны бүтээгдэхүүнийг боловсруулах үйлдвэрийг газар нутгийн онцлогыг харгалзан бүсчилсэн байдлаар нэн яаралтай барьж байгуулах асуудлыг зааж өгчээ. Түүнчлэн эхний ээлжинд дотоодын түүхий эдийг боловсруулах үндэсний аж ахуйн нэгжүүдийг хөхиүлэн дэмжих замаар бензин, түлш шатахууныхаа хэрэгцээг хангах талаар төлөвлөгөө боловсруулж, хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулах арга хэмжээний талаар тусгасан байна.
Мөн уг тогтоолын төсөлд Засгийн газрын холбогдох байгууллагуудад хэлэлцэгдэж байгаа газрын тосны боловсруулах үйлдвэр барьж байгуулах төслүүдийг яаралтай сонгон шалгаруулж, шалгарсан төслийг 2012 оны 8 дугаар сарын 10-ны дотор хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулах болон тогтоолын биелэлтэд хяналт тавих талаар тусгасан аж.
Тогтоолын төсөл батлагдсанаар манай улсын үндэсний аюулгүй байдалд чухал ач холбогдол бүхий стратегийн гол нэрийн бүтээгдэхүүнийг дотооддоо боловсруулж, үйлдвэрлэх, тогтоогдоод байгаа газрын тосны нөөц баялгаа зүй зохистой ашиглан дотоодынхоо хэрэгцээний газрын тосны бүтээгдэхүүний тодорхой хувийг эхний ээлжинд өөрсдөө хангадаг болох, ажлын байр нэмэгдэх, нэмүү өртөг шингээсэн бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх зэрэг нийгэм, эдийн засгийн таатай алхам бүрдэнэ гэж тогтоолын төсөл санаачлагчид үзсэн байна.
Байнгын хорооны гишүүд уг тогтоолын төслийг хэлэлцэх нь зүйтэй хэмээн үзсэн. Гэхдээ газрын тос боловсруулах жижиг үйлдвэрүүдийг нэн яаралтай байгуулах хэрэгтэй гэсэн тогтоол батлах бус хаана, хэн барихыг тодорхой зааж өгмөөр байна гэсэн саналтай байлаа. Тухайлбал УИХ-ын гишүүн Л.Гантөмөр, жижиг үйлдвэрийг хаана, ямар газар, хэдий хугацаанд барих, Засгийн газар ямар баталгаа гаргахыг нарийн тодорхой тусгаж өгөх хэрэгтэй. Тодорхойгүй тогтоол хүчгүйдээд байна. Тэр байтугай тогтоолыг биелүүлээгүй хүн ямар хариуцлага хүлээхийг ч тодорхой тусгаж өгмөөр байна гэж хэлсэн.
Гишүүдийн олонхи нь өдгөө барилга, төмөр зам, орон сууц барьж байгуулах ажил урагшаа алхахгүй, нэг нэгнээсээ гогодоод суучихсан. Ажил явуулах гэхээр тендер зарлалаа гэдэг, тендерт оролцогчийг шалгаруулж байна гээд бөөн ажил болдог учир шууд ажил хийнх компанийн нэрийг заан чиглэлийг тогтоох хэрэгтэй гэж үзэж байгаагаа илэрхийлж байсан.
Ямартай ч уг тогтоолын төслийг хэлэлцэх нь зүйтэй гэж хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонхи үзлээ.
Г.Бурмаа
Газрын тосны бүтээгдэхүүн нь стратегийн ач холбогдолтой, эдийн засгийн суурь үнийг бүрдүүлэгч бүтээгдэхүүний нэг билээ. Иймд газрын тосны бүтээгдэхүүний хэрэгцээгээ тасралтгүй хангах, улмаар хараат байдлаас гарах, газрын тосны бүтээгдэхүүний үнийн тогтвортой байдлыг хангахын тулд дотооддоо газрын тосны үйлдвэрийг барьж байгуулах зайлшгүй шаардлагатай болоод байгаа. Манай улс газрын тосны бүтээгдэхүүний хэрэгцээгээ 100 хувь импортоор хангаж байгаа бөгөөд 2008 онд нийт 884.1 мянган тонн, 2009 онд 779.6 мянган тонн, 2010 онд 866.4 мянган тонн газрын тосны бүтээгдэхүүн импортолжээ.
Манай улсын газрын тосны бүтээгдэхүүний нийт хэрэглээ 2008 онд 800 гаруй мянган тонн байсан бол хэрэглээ улам бүх өсөн нэмэгдэж 2015 онд жилд 1.7 сая тонн орчимд хүрнэ гэсэн тооцоолол байгаа аж.
Иймд энэ асуудлыг шийдвэрлэх, ажлыг түргэн хугацаанд эхлүүлэхийн тулд Газрын тосны боловсруулах жижиг оврын үйлдвэрүүдийг бүсчилсэн байдлаар барьж байгуулах тухай Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг санаачлан боловсруулсан байна.
Манай улсын хэрэгцээг хангах 2 сая тонн түүхий тос боловсруулах хүчин чадал бүхий үйлдвэрийг 2-4 жилийн дотор барьж ашиглалтанд оруулахаар тооцоолдог байна. Үйлдвэрийн техник, эдийн засгийн үндэслэлийг боловсруулахад 1 жил шаардагддаг байна. Иймд дотоодын хэрэгцээг хангасан жижиг оврын үйлдвэрүүдийг барьж байгуулах ажлыг нэн яаралтай эхлүүлэх шаардлагатай байна. Тиймээс тогтоолын төсөлд эх орондоо жижиг оврын газрын тосны бүтээгдэхүүнийг боловсруулах үйлдвэрийг газар нутгийн онцлогыг харгалзан бүсчилсэн байдлаар нэн яаралтай барьж байгуулах асуудлыг зааж өгчээ. Түүнчлэн эхний ээлжинд дотоодын түүхий эдийг боловсруулах үндэсний аж ахуйн нэгжүүдийг хөхиүлэн дэмжих замаар бензин, түлш шатахууныхаа хэрэгцээг хангах талаар төлөвлөгөө боловсруулж, хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулах арга хэмжээний талаар тусгасан байна.
Мөн уг тогтоолын төсөлд Засгийн газрын холбогдох байгууллагуудад хэлэлцэгдэж байгаа газрын тосны боловсруулах үйлдвэр барьж байгуулах төслүүдийг яаралтай сонгон шалгаруулж, шалгарсан төслийг 2012 оны 8 дугаар сарын 10-ны дотор хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулах болон тогтоолын биелэлтэд хяналт тавих талаар тусгасан аж.
Тогтоолын төсөл батлагдсанаар манай улсын үндэсний аюулгүй байдалд чухал ач холбогдол бүхий стратегийн гол нэрийн бүтээгдэхүүнийг дотооддоо боловсруулж, үйлдвэрлэх, тогтоогдоод байгаа газрын тосны нөөц баялгаа зүй зохистой ашиглан дотоодынхоо хэрэгцээний газрын тосны бүтээгдэхүүний тодорхой хувийг эхний ээлжинд өөрсдөө хангадаг болох, ажлын байр нэмэгдэх, нэмүү өртөг шингээсэн бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх зэрэг нийгэм, эдийн засгийн таатай алхам бүрдэнэ гэж тогтоолын төсөл санаачлагчид үзсэн байна.
Байнгын хорооны гишүүд уг тогтоолын төслийг хэлэлцэх нь зүйтэй хэмээн үзсэн. Гэхдээ газрын тос боловсруулах жижиг үйлдвэрүүдийг нэн яаралтай байгуулах хэрэгтэй гэсэн тогтоол батлах бус хаана, хэн барихыг тодорхой зааж өгмөөр байна гэсэн саналтай байлаа. Тухайлбал УИХ-ын гишүүн Л.Гантөмөр, жижиг үйлдвэрийг хаана, ямар газар, хэдий хугацаанд барих, Засгийн газар ямар баталгаа гаргахыг нарийн тодорхой тусгаж өгөх хэрэгтэй. Тодорхойгүй тогтоол хүчгүйдээд байна. Тэр байтугай тогтоолыг биелүүлээгүй хүн ямар хариуцлага хүлээхийг ч тодорхой тусгаж өгмөөр байна гэж хэлсэн.
Гишүүдийн олонхи нь өдгөө барилга, төмөр зам, орон сууц барьж байгуулах ажил урагшаа алхахгүй, нэг нэгнээсээ гогодоод суучихсан. Ажил явуулах гэхээр тендер зарлалаа гэдэг, тендерт оролцогчийг шалгаруулж байна гээд бөөн ажил болдог учир шууд ажил хийнх компанийн нэрийг заан чиглэлийг тогтоох хэрэгтэй гэж үзэж байгаагаа илэрхийлж байсан.
Ямартай ч уг тогтоолын төслийг хэлэлцэх нь зүйтэй гэж хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонхи үзлээ.
Г.Бурмаа
