Хуруу шилэнд үр тогтоох буюу зохиомлоор үр тогтоох ажилбар сүүлийн үед үргүйдлийн асуудлыг шийдэх гол арга замын нэг болоод байгаа билээ. Энэ талаар “Баянгол” эмнэлгийн Үр суулгах төвийн их эмч, анагаах ухааны доктор, профессор Р.Хадбаатартай ярилцлаа.
-Үр шилжүүлэн суулгах төвийнхөө ажил, үүргийн талаар сонирхуулаач?
-Манайх үргүйдлийн оношийг тодорхойлох нарийн шинжилгээ хийдэг. Мэдээж үргүйдлийн олон шалтгаан байдаг болохоор судалгааг хийхэд тодорхой хугацаа зарцуулдаг. Уг судалгаанд гэр бүлийн эхнэр, нөхөр хамрагдана. Шалтгааныг бүрэн тодорхойлсны дараа онош дээрээ суурилаад эмчилгээний төлөвлөгөөг боловсруулж, эмчилгээг хэр удаан хугацаанд, ямар шат дараалалтай явагдахыг шийдвэрлэдэг юм.
-Өнөөдрийн байдлаар хичнээн гэр бүл танайд хандаад байна вэ?
-Сүүлийн хоёр сарын дотор 300 гаруй хос хандсан. Манай төвд ихэвчлэн үргүйдэлтэй гэр бүл болон бүтэн жилийн хугацаанд хүүхэдтэй болохыг хичээж, хамгаалалтгүй бэлгийн харилцаанд орж байсан хэдий ч үр тогтохгүй, жирэмслэхгүй байгаа хос ханддаг.
-Тэгэхээр тэдний асуудлыг шийдэх гарц байна уу?
-Одоогоор манай үр шилжүүлэн суулгах төв “-In-vitro fertilization” буюу хуруу шилэнд үр тогтоох аргыг хэрэглэж байна. Хамгийн анхны хуруу шилний хүүхэд төрж байсан 1978 оноос хойш “IVF” эмчилгээг тасралтгүй сайжруулж, шинэчилж ирсэн. Өндгөвчийг өдөөх замаар боловсорсон өндгөн эсийг авч, эр бэлгийн эстэй нийлүүлээд хуруу шилэнд үр тогтоогоод, дараа нь үр тогтсон өндгөн эсийг умайн хөндийд шилжүүлдэг аргыг хэрэглэж байна.
-“In-vitro fertilization” буюу хуруу шилэнд үр тогтоох эмчилгээний талаар жаахан дэлгэрүүлэхгүй юу?
-Энэ эмчилгээ нь өндгөн эс боловсрох үе, өндгөн эс боловсрох явцыг хянах, өндгөн эс гадагшлах үе, эсийн мэс ажилбар, эр бэлгийн эс цуглуулж бэлтгэх, үр тогтолт ба үр хөврөл өсгөвөр, үр хөврөлийг шилжүүлэх гэсэн долоон үе шаттай хийгддэг.
-Үр шилжүүлэн суулгуулсан үедээ эх юуг анхаарах ёстой вэ?
-Мэдээж эмчилгээг үр дүнтэй болгохын тулд тайван, хүлээцтэй байх нь хамгийн чухал юм. Үр хөврөлийг шилжүүлэн суулгасны дараах хэдэн өдөр амаргүй байдаг. Танд итгэл найдвар төрнө, бас санаа зовно. Энэ үед тайван байвал эмчилгээ илүү амар санагдана. Өөр нэг зүйл бол эмчилгээний үедээ алиа хошин зангаа хорих хэрэггүй, цагийн хуваарийн дагуу секс хийх биш харин хүссэн үедээ секс хий. Эрүүл амьдралын хэв маягийг дагаж, биеийн галбиртаа санаа тавих нь чухал. Нэг дор их идэхээс зайлсхийж, бага багаар хоолло, аль болох их жимс, ногоо, салат идэх хэрэгтэй. Мөн сайн унтаж амрах, тогтмол дасгал хийх, өдөрт амрах цаг гаргаж байх шаардлагатай. Тамхи татах нь эмчилгээнд сөргөөр нөлөөлдөг нь батлагдсан учраас тамхины хэрэглээгээ багасгах, болбол хаях хэрэгтэй.
-Үр суулгах эхэд ямар шаардлага тавьдаг юм бэ?
-Эмэгтэй хүнд 40 наснаас доош, үргүйдэл бусад нөлөөллөөс хамаарахгүй байх, умайн болон дор хаяж нэг өндгөвч эрүүл байх, улаан бурхны тууралтын эсрэг дархлаажуулагдсан байх, ДОХ-ын шинжилгээ сөрөг байх гэсэн шаардлагуудыг тавьдаг. Харин эрэгтэй хүнд тодорхой нөхцөл шаардахгүй боловч үрийн шингэн нь үр тогтоох чадвартай байх шаардлагуудыг л тавьдаг.
-Эмчилгээний давуу ба эрсдэлтэй талаас дурдаач?
-Аливаа эмчилгээ эрсдэл, эдгэрлийн аль алиныг нь дагуулдаг. Тийм учраас хуруу шилэнд үр тогтоох эмчилгээ 50 хувьтай байдаг. Эмчилгээ эхлэхээс өмнө эмчилгээний давуу тал ба эрсдэлийн тухайгаа эмчлүүлэгч эмчтэйгээ зөвлөлдөх шаардлагатай.
-Ихэвчлэн ямар эрсдэл гардаг вэ?
-Мэс ажилбарын үед хөнгөн гэмтэл гарах, гуурсан хоолойн жирэмслэлт тохиолдож болно. Мөн жирэмсэлтийн 10-15 хувь нь үр зулбах, эмгэг үүсэх магадлалтай. Жирэмслэлт нь генетикийн болон төрөлхийн гажигтай хүүхэд эсвэл амьгүй ураг төрүүлэх тохиолдолд гардаг. Ийм нөхцөлд шийдвэрлэх боломжгүй байдаг.
-Тэгвэл давуу тал нь юу байдаг юм бол?
-Дэлхий даяар хуруу шилэнд үр тогтоох эмчилгээний дундаж нь 20-25 хувь амжилттай хэрэгжиж байгаа. Өөрөөр хэлбэл дөрвөөс тав дахь үр хөврөл шилжүүлэх тохиолдол бүрт жирэмсэлж, хүүхэдтэй болох гэсэн мянган оролдлого биеллээ олж байна.
-Эмч, эмчлүүлэгч хоёр хоорондоо гэрээ хийдэг үү?
-Нууцлалын гэрээ хийдэг. Гэрээнд ерөнхийдөө мэдээллийг чандлан хадгалах, эмчилгээний явцад юу, юуг анхаарах талаар болон эрсдэл гэх мэтчилэн нарийн зүйлүүд тусгагддаг.
-Үргүйдлийн шалтгаан юунаас болж байна вэ?
-Үргүйдэл нь тухайн гэр бүлийн хоёроос аль алинаас нь шалтгаалдаг. Эмэгтэйчүүдэд 40 хувь, эрчүүдэд 30 хувь гэж оношлогдсон байдаг бол гэр бүлээс 20 хувь нь хамаардаг. Мөн органик, сэтгэл зүй, мэргэжил, эмэгтэйн нас, амьдралын хэв маяг, хооллолт, согтууруулах ундааны хэрэглээ болон хүрээлэн буй орчны хүчин зүйлсүүд үргүйдэлд нөлөөлдөг.
-Үр шилжүүлэн суулгах аргыг ашиглаж төрсний дараа өөрөө жирэмслэх боломж хэр байдаг бол?
-Олон улсын статистик мэдээллээс харахад үр шилжүүлэн суулгаснаас хойш жирэмслэх магадлал 20-25 хувь байдаг. Тогтмол бэлгийн харьцаанд ордог гэр бүлийн хувьд жирэмслэх магадлал нь 20-30 хувь. Тухайн хүний жирэмслэх магадлалыг нас, хүндрэлийн зэрэг болон онцлог шинж, чанартай нь холбож үздэг.
-Үр шилжүүлэн суулгах аргаар хүүхэдтэй болъё гэвэл хэдэн төгрөг шаардагдах вэ?
-Шинжилгээнд хамрагдсаны дараа 6-8 сая төгрөг байхад болно. Тухайн хүний үргүйдлийн шалтгаанаас болж мөнгөний тоо хэлбэлздэг.
-Танай төвд үр шилжүүлэн суулгах аргаар төрсөн эх байгаа юу?
-Байхгүй ээ. Эмчилгээний түвшиндээ явагдаж байна. Яагаад гэхээр эмчилгээнд бүтэн жил зарцуулагддаг болохоор одоогоор шууд хэлэх боломжгүй.
-Өөрөө төрөх боломжгүй бол өөр хүнд үрээ суулгуулах боломжтой гэж сонссон?
-Ер нь боломжтой гэхдээ энэ талаар ямар ч эрх зүйн орчин бүрэлдээгүй байгаа болохоор ярих түвшинд л байна.
-Танай лабораторид ихэр хүүхэд “захиалж” бас болох уу?
-Болно. Хүмүүсийн хандлага тийм болчихож. Ихэр бол ханьтай өснө гэцгээдэг. Хүүхдийнхээ тоо, хүйсийг нь ч гэсэн захиалах боломжтой.
-Үрийн шингэнийг хадгалах боломжтой юу?
-Боломжтой. Эр, эм бэлгийн эсийг хасах 196 градусын хүйтэн орчинд удаан хугацаагаар чанарыг нь алдуулахгүй хадгалах төхөөрөмжийг дэлхий нийтээр “Үрийн банк” гэж нэрлэдэг. Хүсвэл эрэгтэй, эмэгтэй хэн ч өндгөн эсээ зориулалтын банканд хадгалуулах боломжтой гэсэн үг. Үрийн банк нь үрээ алдах магадлалаас урьдчилан сэргийлэх тохиолдолд өргөн ашигладаг. Жишээ нь хавдраас шалтгаалсан химийн эмчилгээ хийлгэхийн өмнө мөн автомашины осол гэх мэт золгүй тохиолдлоос урьдчилан сэргийлэх зорилгоор хийдэг. Мөн нэг удаа эсээ өгчихсөн байлаа гэхэд үр тогтоох эхний оролдлогоор амжилттай болсны дараа дахин оролдлого хийх боллоо гэхэд өөрөө ирэх шаардлагагүйгээр банкнаас эсээ аваад хийчихдэг.
SHARSONIN.MN
-Үр шилжүүлэн суулгах төвийнхөө ажил, үүргийн талаар сонирхуулаач?
-Манайх үргүйдлийн оношийг тодорхойлох нарийн шинжилгээ хийдэг. Мэдээж үргүйдлийн олон шалтгаан байдаг болохоор судалгааг хийхэд тодорхой хугацаа зарцуулдаг. Уг судалгаанд гэр бүлийн эхнэр, нөхөр хамрагдана. Шалтгааныг бүрэн тодорхойлсны дараа онош дээрээ суурилаад эмчилгээний төлөвлөгөөг боловсруулж, эмчилгээг хэр удаан хугацаанд, ямар шат дараалалтай явагдахыг шийдвэрлэдэг юм.
-Өнөөдрийн байдлаар хичнээн гэр бүл танайд хандаад байна вэ?
-Сүүлийн хоёр сарын дотор 300 гаруй хос хандсан. Манай төвд ихэвчлэн үргүйдэлтэй гэр бүл болон бүтэн жилийн хугацаанд хүүхэдтэй болохыг хичээж, хамгаалалтгүй бэлгийн харилцаанд орж байсан хэдий ч үр тогтохгүй, жирэмслэхгүй байгаа хос ханддаг.
-Тэгэхээр тэдний асуудлыг шийдэх гарц байна уу?
-Одоогоор манай үр шилжүүлэн суулгах төв “-In-vitro fertilization” буюу хуруу шилэнд үр тогтоох аргыг хэрэглэж байна. Хамгийн анхны хуруу шилний хүүхэд төрж байсан 1978 оноос хойш “IVF” эмчилгээг тасралтгүй сайжруулж, шинэчилж ирсэн. Өндгөвчийг өдөөх замаар боловсорсон өндгөн эсийг авч, эр бэлгийн эстэй нийлүүлээд хуруу шилэнд үр тогтоогоод, дараа нь үр тогтсон өндгөн эсийг умайн хөндийд шилжүүлдэг аргыг хэрэглэж байна.
-“In-vitro fertilization” буюу хуруу шилэнд үр тогтоох эмчилгээний талаар жаахан дэлгэрүүлэхгүй юу?
-Энэ эмчилгээ нь өндгөн эс боловсрох үе, өндгөн эс боловсрох явцыг хянах, өндгөн эс гадагшлах үе, эсийн мэс ажилбар, эр бэлгийн эс цуглуулж бэлтгэх, үр тогтолт ба үр хөврөл өсгөвөр, үр хөврөлийг шилжүүлэх гэсэн долоон үе шаттай хийгддэг.
-Үр шилжүүлэн суулгуулсан үедээ эх юуг анхаарах ёстой вэ?
-Мэдээж эмчилгээг үр дүнтэй болгохын тулд тайван, хүлээцтэй байх нь хамгийн чухал юм. Үр хөврөлийг шилжүүлэн суулгасны дараах хэдэн өдөр амаргүй байдаг. Танд итгэл найдвар төрнө, бас санаа зовно. Энэ үед тайван байвал эмчилгээ илүү амар санагдана. Өөр нэг зүйл бол эмчилгээний үедээ алиа хошин зангаа хорих хэрэггүй, цагийн хуваарийн дагуу секс хийх биш харин хүссэн үедээ секс хий. Эрүүл амьдралын хэв маягийг дагаж, биеийн галбиртаа санаа тавих нь чухал. Нэг дор их идэхээс зайлсхийж, бага багаар хоолло, аль болох их жимс, ногоо, салат идэх хэрэгтэй. Мөн сайн унтаж амрах, тогтмол дасгал хийх, өдөрт амрах цаг гаргаж байх шаардлагатай. Тамхи татах нь эмчилгээнд сөргөөр нөлөөлдөг нь батлагдсан учраас тамхины хэрэглээгээ багасгах, болбол хаях хэрэгтэй.
-Үр суулгах эхэд ямар шаардлага тавьдаг юм бэ?
-Эмэгтэй хүнд 40 наснаас доош, үргүйдэл бусад нөлөөллөөс хамаарахгүй байх, умайн болон дор хаяж нэг өндгөвч эрүүл байх, улаан бурхны тууралтын эсрэг дархлаажуулагдсан байх, ДОХ-ын шинжилгээ сөрөг байх гэсэн шаардлагуудыг тавьдаг. Харин эрэгтэй хүнд тодорхой нөхцөл шаардахгүй боловч үрийн шингэн нь үр тогтоох чадвартай байх шаардлагуудыг л тавьдаг.
-Эмчилгээний давуу ба эрсдэлтэй талаас дурдаач?
-Аливаа эмчилгээ эрсдэл, эдгэрлийн аль алиныг нь дагуулдаг. Тийм учраас хуруу шилэнд үр тогтоох эмчилгээ 50 хувьтай байдаг. Эмчилгээ эхлэхээс өмнө эмчилгээний давуу тал ба эрсдэлийн тухайгаа эмчлүүлэгч эмчтэйгээ зөвлөлдөх шаардлагатай.
-Ихэвчлэн ямар эрсдэл гардаг вэ?
-Мэс ажилбарын үед хөнгөн гэмтэл гарах, гуурсан хоолойн жирэмслэлт тохиолдож болно. Мөн жирэмсэлтийн 10-15 хувь нь үр зулбах, эмгэг үүсэх магадлалтай. Жирэмслэлт нь генетикийн болон төрөлхийн гажигтай хүүхэд эсвэл амьгүй ураг төрүүлэх тохиолдолд гардаг. Ийм нөхцөлд шийдвэрлэх боломжгүй байдаг.
-Тэгвэл давуу тал нь юу байдаг юм бол?
-Дэлхий даяар хуруу шилэнд үр тогтоох эмчилгээний дундаж нь 20-25 хувь амжилттай хэрэгжиж байгаа. Өөрөөр хэлбэл дөрвөөс тав дахь үр хөврөл шилжүүлэх тохиолдол бүрт жирэмсэлж, хүүхэдтэй болох гэсэн мянган оролдлого биеллээ олж байна.
-Эмч, эмчлүүлэгч хоёр хоорондоо гэрээ хийдэг үү?
-Нууцлалын гэрээ хийдэг. Гэрээнд ерөнхийдөө мэдээллийг чандлан хадгалах, эмчилгээний явцад юу, юуг анхаарах талаар болон эрсдэл гэх мэтчилэн нарийн зүйлүүд тусгагддаг.
-Үргүйдлийн шалтгаан юунаас болж байна вэ?
-Үргүйдэл нь тухайн гэр бүлийн хоёроос аль алинаас нь шалтгаалдаг. Эмэгтэйчүүдэд 40 хувь, эрчүүдэд 30 хувь гэж оношлогдсон байдаг бол гэр бүлээс 20 хувь нь хамаардаг. Мөн органик, сэтгэл зүй, мэргэжил, эмэгтэйн нас, амьдралын хэв маяг, хооллолт, согтууруулах ундааны хэрэглээ болон хүрээлэн буй орчны хүчин зүйлсүүд үргүйдэлд нөлөөлдөг.
-Үр шилжүүлэн суулгах аргыг ашиглаж төрсний дараа өөрөө жирэмслэх боломж хэр байдаг бол?
-Олон улсын статистик мэдээллээс харахад үр шилжүүлэн суулгаснаас хойш жирэмслэх магадлал 20-25 хувь байдаг. Тогтмол бэлгийн харьцаанд ордог гэр бүлийн хувьд жирэмслэх магадлал нь 20-30 хувь. Тухайн хүний жирэмслэх магадлалыг нас, хүндрэлийн зэрэг болон онцлог шинж, чанартай нь холбож үздэг.
-Үр шилжүүлэн суулгах аргаар хүүхэдтэй болъё гэвэл хэдэн төгрөг шаардагдах вэ?
-Шинжилгээнд хамрагдсаны дараа 6-8 сая төгрөг байхад болно. Тухайн хүний үргүйдлийн шалтгаанаас болж мөнгөний тоо хэлбэлздэг.
-Танай төвд үр шилжүүлэн суулгах аргаар төрсөн эх байгаа юу?
-Байхгүй ээ. Эмчилгээний түвшиндээ явагдаж байна. Яагаад гэхээр эмчилгээнд бүтэн жил зарцуулагддаг болохоор одоогоор шууд хэлэх боломжгүй.
-Өөрөө төрөх боломжгүй бол өөр хүнд үрээ суулгуулах боломжтой гэж сонссон?
-Ер нь боломжтой гэхдээ энэ талаар ямар ч эрх зүйн орчин бүрэлдээгүй байгаа болохоор ярих түвшинд л байна.
-Танай лабораторид ихэр хүүхэд “захиалж” бас болох уу?
-Болно. Хүмүүсийн хандлага тийм болчихож. Ихэр бол ханьтай өснө гэцгээдэг. Хүүхдийнхээ тоо, хүйсийг нь ч гэсэн захиалах боломжтой.
-Үрийн шингэнийг хадгалах боломжтой юу?
-Боломжтой. Эр, эм бэлгийн эсийг хасах 196 градусын хүйтэн орчинд удаан хугацаагаар чанарыг нь алдуулахгүй хадгалах төхөөрөмжийг дэлхий нийтээр “Үрийн банк” гэж нэрлэдэг. Хүсвэл эрэгтэй, эмэгтэй хэн ч өндгөн эсээ зориулалтын банканд хадгалуулах боломжтой гэсэн үг. Үрийн банк нь үрээ алдах магадлалаас урьдчилан сэргийлэх тохиолдолд өргөн ашигладаг. Жишээ нь хавдраас шалтгаалсан химийн эмчилгээ хийлгэхийн өмнө мөн автомашины осол гэх мэт золгүй тохиолдлоос урьдчилан сэргийлэх зорилгоор хийдэг. Мөн нэг удаа эсээ өгчихсөн байлаа гэхэд үр тогтоох эхний оролдлогоор амжилттай болсны дараа дахин оролдлого хийх боллоо гэхэд өөрөө ирэх шаардлагагүйгээр банкнаас эсээ аваад хийчихдэг.
SHARSONIN.MN
