Английг 45 жилийн турш хатуу гараар удирдсан I Елизавета хатан нөхөрт гараагүй, үр удмаа үлдээгээгүй бөгөөд түүгээр Тюдорын угсаа дуусгавар болсон юм.
Зоримог, шийдэмгий, хурц ухаантай, эмэгтэй хүнээс гарамгүй шаламгай, хөөрүү зантай тэрээр зохиолч Брэм Стокерийн “ачаар” нийгэмд бүсгүй хүн мөн үү гэх эргэлзээг төрүүлсэн юм. Онгон хатан хааныг эр хүн байсан хэмээн ард түмэн олон зууны туршид таамагласаар иржээ.
Гэнэтийн олдвор
ХХ зууны эхээр Английн зохиолч Брэм Стокер найз Генри Ирвингийн хамт Глостершир гүнлэгт байдаг Котсуолдын үзэсгэлэнт газар түр саатжээ. Тэд Бисли хэмээх тосгоны нэгэн шилтгээнд ирээд “Хатан хааны өдөр” хэмээх жүжигчилсэн тоглолтыг үзсэн байна. Гэтэл жүжгэнд залуу гүнжийн дүрд Елизаветагийн үеийн хувцас өмссөн нэгэн хүү тоглож байв. Үүнийг анзаарсан зочид яагаад эрэгтэй хүүхдийг гүнжийн дүрд тоглосныг лавлан асууж, нэгэн сонирхолтой домгийг олж сонсчээ.
Гүнж болсон хүүгийн тухай домог
Домог ёсоор 1543 онд 10 настай Елизавета гүнжийг Лондонд дэгдсэн тахлаас хол байлгах гэж Бисли тосгоны Оверкорт эзэмшил газар авсан байна. Гэтэл золгүй тохиолдлоор гүнж өвдөж, тун удалгүй нас баржээ. VIII Генрихийг энд ирэх сургаар сандарч тэвдсэн хүмүүжүүлэгчид охины цогцсыг нуугаад, түүнтэй адилхан охиныг тосгоноос хайсан гэдэг.
Тэд Елизаветаг түр орлох хүүхэд олоод, хааныг явсны дараа энэхүү аймшигт мэдээг дуулгая гэж тохиролцжээ. Ингэвэл хаан гүнжийг муу асарсан хэмээн зарц нартаа уурлахгүй, шийтгэхгүй хэмээн тооцоолсон байна. Гэтэл түүнтэй адилхан охин олдсонгүй. Тиймээс гүнжтэй хамт нэг ордонд амьдардаг, хамгийн сайн найз болох үеийн нэгэн хүүг охин болгон хувиргав.
Хүмүүжүүлэгчдийн сонгосон Невилл хүүг ч бас VIII Генрих хааны нууц хүүхэд байсан хэмээн ярьцгаадаг. Тэр хүү улаан шаргал үстэй, нас, бие чацуу гээд Елизаветатай үнэхээр төстэй байсан нь санаснаа хэрэгжүүлэх боломжийг олгожээ.
Генрих хаан хамгийн сүүлд охиноо гурван настай байхад нь харсан аж. Гүнж ч тэр үед эцгээсээ маш их айдаг байсан бөгөөд аав, охины халуун дулаан харьцаа тэдний дунд байсангүй. Тиймээс хаан охиныг нь сольсныг анзаараагүй төдийгүй насан туршдаа үнэнийг мэдээгүй өнгөрчээ.
Эр хүн гэдгийг гэрчлэх баримтууд
Зохиолч Брэм Стокер энэ түүхийг “Алдарт хуурамч этгээд” номондоо бичиж, 1910 онд хэвлүүлсэн нь томоохон шуугиан тарьсан байна. 1911 оны “Нью-Йорк таймс” сонины нэгэн дугаарт Стокерийг худал цуурхал дэгдээсэн хэмээн хүчтэй шүүмжилжээ. Гэвч ихэнх хүн Америкийн сонины шүүмжлэгчдийн үгийг хүлээн зөвшөөрөх гэж яарсангүй. Яагаад гэвэл Английн хатан хаан I Елизавета Тюдорын амьдралд эргэлзээтэй зүйл олон байсан юм.
Елизавета хатан Бисли тосгоны хүмүүжүүлэгчидтэйгээ насан туршдаа дотно харилцаатай байжээ. Энэ тухай сэр Роберт Тэрвитт Эдвард Сеймурт 1549 онд бичсэн захидалдаа “Хатан хаан, хатагтай Кэт Эшли (Елизаветагийн асрагч), сэр Томас Перри, Бланш Перри нарын дунд үхтэлээ хадгалах нууц байгаа гэдэгт би итгэлтэй байна” хэмээн өгүүлжээ.
Елизавета тэднийг дэргэдээ үргэлж байлгаж, өгөөмөр хайр хишгээ түгээдэг байв.
Тэгвэл Елизавета хатны гадаад төрх ч бас анхаарал татаж байна. Тэрээр нүүрэндээ зузаан энгэсэг тавьдаг байсан нь нүүрний арьс, сахал хуссаны ормоо нуудагтай ч холбоотой байж мэднэ. Түүнчлэн нас тогтоод халзарсан учир хиймэл үс зүүдэг байлаа. Эрчүүд 40 эргэм насандаа халзрах нь хэвийн үзэгдэл. Харин эмэгтэй хүний хувьд халзан болох тохиолдол бараг үгүй. Мөн Елизавета хатан олон хуниастай өндөр захыг моодонд оруулсан нэгэн. Үүгээрээ тэр төвөнхөө нуудаг байсан бололтой.
Хатан хаан хөрөг зурган дээр ихэвчлэн битүү хувцастай, хүзүү дүүрэн чимэглэлтэй гардаг. Энэ дашрамд сонирхуулахад тэрээр нас нөгчсөний дараа биеийг нь харахгүй байхыг гэрээсэлсэн гэдэг.
Гэхдээ таамаг дэвшүүлэгчдийн хамгийн их сонирхож буй баримт бол хатан хаан хүнтэй огт гэрлээгүй явдал юм. 25 насандаа хаан ширээнд заларсан Елизавета гадаадын иргэн, Английн тайж язгууртны нэгийг сонгож, үр удмаа төрүүлэх, Тюдорын угсааг залгамжлуулах ёстой байсан. Үүнийг ч түүний эцэг хүссэн гэдэг. Гэвч цаг хугацаа өнгөрсөөр, хатан хаан огт нөхөрт гараагүй юм.
Европ даяар Елизаветаг хүүхэдтэй болох боломжгүй хэмээн ярьдаг байв. 1559 оны дөрөвдүгээр сард Испанийн элч, гүн Фериа “Хэрвээ миний тагнуулчид худлаа хэлээгүй л бол Елизавета хүүхэд олох боломжгүй юм байна” хэмээн бичжээ.
1588 онд Испанийн Ялагдашгүй Армада Британийн арлууд руу дайрахад Елизавета хатан хаан цэргүүддээ хандаж, “Би сул дорой биетэй эмэгтэй гэдгээ мэднэ. Гэхдээ миний зүрх бол Английн хааны зүрх юм шүү” хэмээн хэлсэн гэдэг.
1543 оноос хойш гүнжийн бичиг, бодол санаагаа бичих хэлбэр нь өөрчлөгджээ. Страсбургийн их сургуулийн эрдэмтэн, сурган хүмүүжүүлэгч, ректор Рожер Эшемийн 1550 онд бичсэн захидалд “Гүнжийн ухаан эмэгтэй хүний сул дорой байдалтай огт нийцэхгүй. Тэр их эршүүд. Елизавета франц, итали, грек, латин хэлийг гарамгай эзэмшсэн. Гэхдээ залуу хатагтай гоёл чимэглэл, гадаад гоо үзэмжийг огт сонирхдоггүй нь эрэгтэй хүүхдийг санагдуулна” гэж бичжээ.
Брэм Стокерийн мэдээгүй үлдсэн баримт
Брэм Стокерийн таамаглалыг шууд бусаар батлах нэгэн баримтыг тэр мэдээгүй үлдсэн юм. 1870 онд Оверкорт эзэмшил газрын шинэ эзэн нь цэцэрлэгт хүрээлэнгийнхээ хуучин чулуу, хавтанг сольжээ. Барилгын ажилчид цэцэрлэгт хүрээлэн доторх хайрцагтай төстэй байгууламжийн дээд талын чулууг өргөтөл дотор нь нарийн торго, хоргойгоор хийсэн хувцастай, өсвөр насны охины араг яс байх нь тэр.
Энэхүү ясыг судалж үзтэл охин Тюдорын үед амьдарч байсан, 11 орчим насандаа өнгөрсөн болж таарчээ. Сонирхолтой нь, энэхүү чулуун бунхан гүнжийн унтдаг өрөөний цонхон доор байсан гэдэг. Үүнийг олж нээсэн Томас Кэбл гэгч “VIII Генрихийн жинхэнэ охины шарил олдлоо” хэмээн ярьжээ. Нутгийн гэгээнтэн охины үлдэгдлийг оршуулсан ч цагийн эрхээр тэрхүү шарил алга болсон аж.
Брэм Стокерийн ном хэвлэгдсэний дараа ард иргэд Вестминстерийн сүмд байдаг I Елизаветагийн шарилыг шинжлэхийг шаардаж эхэлсэн юм. Гэвч хатан хааны гэр бүл ямар нэгэн судалгаа хийхийг хатуу хориглосон байна.
Хэдий тийм ч нууц тайлагдах цаг ирнэ. Харин одоохондоо дээр хэлсэн бүгдийг ихэнх түүхч хий хоосон цуурхал хэмээн үзсээр байгаа билээ.
Эх сурвалж: "Өглөөний сонин"
Зоримог, шийдэмгий, хурц ухаантай, эмэгтэй хүнээс гарамгүй шаламгай, хөөрүү зантай тэрээр зохиолч Брэм Стокерийн “ачаар” нийгэмд бүсгүй хүн мөн үү гэх эргэлзээг төрүүлсэн юм. Онгон хатан хааныг эр хүн байсан хэмээн ард түмэн олон зууны туршид таамагласаар иржээ.
Гэнэтийн олдвор
ХХ зууны эхээр Английн зохиолч Брэм Стокер найз Генри Ирвингийн хамт Глостершир гүнлэгт байдаг Котсуолдын үзэсгэлэнт газар түр саатжээ. Тэд Бисли хэмээх тосгоны нэгэн шилтгээнд ирээд “Хатан хааны өдөр” хэмээх жүжигчилсэн тоглолтыг үзсэн байна. Гэтэл жүжгэнд залуу гүнжийн дүрд Елизаветагийн үеийн хувцас өмссөн нэгэн хүү тоглож байв. Үүнийг анзаарсан зочид яагаад эрэгтэй хүүхдийг гүнжийн дүрд тоглосныг лавлан асууж, нэгэн сонирхолтой домгийг олж сонсчээ.
Гүнж болсон хүүгийн тухай домог
Домог ёсоор 1543 онд 10 настай Елизавета гүнжийг Лондонд дэгдсэн тахлаас хол байлгах гэж Бисли тосгоны Оверкорт эзэмшил газар авсан байна. Гэтэл золгүй тохиолдлоор гүнж өвдөж, тун удалгүй нас баржээ. VIII Генрихийг энд ирэх сургаар сандарч тэвдсэн хүмүүжүүлэгчид охины цогцсыг нуугаад, түүнтэй адилхан охиныг тосгоноос хайсан гэдэг.
Тэд Елизаветаг түр орлох хүүхэд олоод, хааныг явсны дараа энэхүү аймшигт мэдээг дуулгая гэж тохиролцжээ. Ингэвэл хаан гүнжийг муу асарсан хэмээн зарц нартаа уурлахгүй, шийтгэхгүй хэмээн тооцоолсон байна. Гэтэл түүнтэй адилхан охин олдсонгүй. Тиймээс гүнжтэй хамт нэг ордонд амьдардаг, хамгийн сайн найз болох үеийн нэгэн хүүг охин болгон хувиргав.
Хүмүүжүүлэгчдийн сонгосон Невилл хүүг ч бас VIII Генрих хааны нууц хүүхэд байсан хэмээн ярьцгаадаг. Тэр хүү улаан шаргал үстэй, нас, бие чацуу гээд Елизаветатай үнэхээр төстэй байсан нь санаснаа хэрэгжүүлэх боломжийг олгожээ.
Генрих хаан хамгийн сүүлд охиноо гурван настай байхад нь харсан аж. Гүнж ч тэр үед эцгээсээ маш их айдаг байсан бөгөөд аав, охины халуун дулаан харьцаа тэдний дунд байсангүй. Тиймээс хаан охиныг нь сольсныг анзаараагүй төдийгүй насан туршдаа үнэнийг мэдээгүй өнгөрчээ.
Эр хүн гэдгийг гэрчлэх баримтууд
Зохиолч Брэм Стокер энэ түүхийг “Алдарт хуурамч этгээд” номондоо бичиж, 1910 онд хэвлүүлсэн нь томоохон шуугиан тарьсан байна. 1911 оны “Нью-Йорк таймс” сонины нэгэн дугаарт Стокерийг худал цуурхал дэгдээсэн хэмээн хүчтэй шүүмжилжээ. Гэвч ихэнх хүн Америкийн сонины шүүмжлэгчдийн үгийг хүлээн зөвшөөрөх гэж яарсангүй. Яагаад гэвэл Английн хатан хаан I Елизавета Тюдорын амьдралд эргэлзээтэй зүйл олон байсан юм.
Елизавета хатан Бисли тосгоны хүмүүжүүлэгчидтэйгээ насан туршдаа дотно харилцаатай байжээ. Энэ тухай сэр Роберт Тэрвитт Эдвард Сеймурт 1549 онд бичсэн захидалдаа “Хатан хаан, хатагтай Кэт Эшли (Елизаветагийн асрагч), сэр Томас Перри, Бланш Перри нарын дунд үхтэлээ хадгалах нууц байгаа гэдэгт би итгэлтэй байна” хэмээн өгүүлжээ.
Елизавета тэднийг дэргэдээ үргэлж байлгаж, өгөөмөр хайр хишгээ түгээдэг байв.
Тэгвэл Елизавета хатны гадаад төрх ч бас анхаарал татаж байна. Тэрээр нүүрэндээ зузаан энгэсэг тавьдаг байсан нь нүүрний арьс, сахал хуссаны ормоо нуудагтай ч холбоотой байж мэднэ. Түүнчлэн нас тогтоод халзарсан учир хиймэл үс зүүдэг байлаа. Эрчүүд 40 эргэм насандаа халзрах нь хэвийн үзэгдэл. Харин эмэгтэй хүний хувьд халзан болох тохиолдол бараг үгүй. Мөн Елизавета хатан олон хуниастай өндөр захыг моодонд оруулсан нэгэн. Үүгээрээ тэр төвөнхөө нуудаг байсан бололтой.
Хатан хаан хөрөг зурган дээр ихэвчлэн битүү хувцастай, хүзүү дүүрэн чимэглэлтэй гардаг. Энэ дашрамд сонирхуулахад тэрээр нас нөгчсөний дараа биеийг нь харахгүй байхыг гэрээсэлсэн гэдэг.
Гэхдээ таамаг дэвшүүлэгчдийн хамгийн их сонирхож буй баримт бол хатан хаан хүнтэй огт гэрлээгүй явдал юм. 25 насандаа хаан ширээнд заларсан Елизавета гадаадын иргэн, Английн тайж язгууртны нэгийг сонгож, үр удмаа төрүүлэх, Тюдорын угсааг залгамжлуулах ёстой байсан. Үүнийг ч түүний эцэг хүссэн гэдэг. Гэвч цаг хугацаа өнгөрсөөр, хатан хаан огт нөхөрт гараагүй юм.
Европ даяар Елизаветаг хүүхэдтэй болох боломжгүй хэмээн ярьдаг байв. 1559 оны дөрөвдүгээр сард Испанийн элч, гүн Фериа “Хэрвээ миний тагнуулчид худлаа хэлээгүй л бол Елизавета хүүхэд олох боломжгүй юм байна” хэмээн бичжээ.
1588 онд Испанийн Ялагдашгүй Армада Британийн арлууд руу дайрахад Елизавета хатан хаан цэргүүддээ хандаж, “Би сул дорой биетэй эмэгтэй гэдгээ мэднэ. Гэхдээ миний зүрх бол Английн хааны зүрх юм шүү” хэмээн хэлсэн гэдэг.
1543 оноос хойш гүнжийн бичиг, бодол санаагаа бичих хэлбэр нь өөрчлөгджээ. Страсбургийн их сургуулийн эрдэмтэн, сурган хүмүүжүүлэгч, ректор Рожер Эшемийн 1550 онд бичсэн захидалд “Гүнжийн ухаан эмэгтэй хүний сул дорой байдалтай огт нийцэхгүй. Тэр их эршүүд. Елизавета франц, итали, грек, латин хэлийг гарамгай эзэмшсэн. Гэхдээ залуу хатагтай гоёл чимэглэл, гадаад гоо үзэмжийг огт сонирхдоггүй нь эрэгтэй хүүхдийг санагдуулна” гэж бичжээ.
Брэм Стокерийн мэдээгүй үлдсэн баримт
Брэм Стокерийн таамаглалыг шууд бусаар батлах нэгэн баримтыг тэр мэдээгүй үлдсэн юм. 1870 онд Оверкорт эзэмшил газрын шинэ эзэн нь цэцэрлэгт хүрээлэнгийнхээ хуучин чулуу, хавтанг сольжээ. Барилгын ажилчид цэцэрлэгт хүрээлэн доторх хайрцагтай төстэй байгууламжийн дээд талын чулууг өргөтөл дотор нь нарийн торго, хоргойгоор хийсэн хувцастай, өсвөр насны охины араг яс байх нь тэр.
Энэхүү ясыг судалж үзтэл охин Тюдорын үед амьдарч байсан, 11 орчим насандаа өнгөрсөн болж таарчээ. Сонирхолтой нь, энэхүү чулуун бунхан гүнжийн унтдаг өрөөний цонхон доор байсан гэдэг. Үүнийг олж нээсэн Томас Кэбл гэгч “VIII Генрихийн жинхэнэ охины шарил олдлоо” хэмээн ярьжээ. Нутгийн гэгээнтэн охины үлдэгдлийг оршуулсан ч цагийн эрхээр тэрхүү шарил алга болсон аж.
Брэм Стокерийн ном хэвлэгдсэний дараа ард иргэд Вестминстерийн сүмд байдаг I Елизаветагийн шарилыг шинжлэхийг шаардаж эхэлсэн юм. Гэвч хатан хааны гэр бүл ямар нэгэн судалгаа хийхийг хатуу хориглосон байна.
Хэдий тийм ч нууц тайлагдах цаг ирнэ. Харин одоохондоо дээр хэлсэн бүгдийг ихэнх түүхч хий хоосон цуурхал хэмээн үзсээр байгаа билээ.
Эх сурвалж: "Өглөөний сонин"
