Сүүлийн үед хүүхэд алга болсон талаарх зар хаа сайгүй үзэгдэх боллоо. Үнэхээр хүүхдүүд алга болж байна уу, эсвэл худал зүйл үү. Тэдний сураггүй болсон шалтгаан нь юу вэ.
Өөрсдөө гэрээсээ дайжиж тэнээд байгаа юм уу, гэмт хэргийн хохирогч болов уу. Өөрийн эрхгүй энэ мэт асуулт толгойд эргэлдэх болов. Нэгэн зарын дагуу утас цохиж н.Эрдэнэцэцэг гэгч эмэгтэйтэй холбогдлоо.
Түүний хүү энэ сарын 17-ны өдөр гэрээсээ гараад одоог хүртэл сураггүй байгаа аж. Н.Эрдэнэцэцэгээс хүүгийнх нь талаар тодруулахад “Миний хүү одоо долоодугаар ангид сурдаг. Гэрээсээ гараад 20 орчим хонож байна. Хаана, юу хийж явааг нь мэдэх арга үнэхээр алга. Амьд байгаасай л гэж найдаж байна. Цагдаагийн газарт мэдэгдсэн боловч эрж хайх талаар тодорхой зүйл хийсэнгүй. Өмнө нь хэд хоног алга болоод “Тэнгис” кино театрын автомат тоглоомын газар байхыг нь олсон юм. Энэ удаа ч мөн л тоглоом тоглоод явж байгаа болов уу л гэж найдаж байна” гэв.
Зарим хүүхэд компьютерийн тоглоом, автомат тоглоом, мөрийтэй тоглоом гэх мэт элдэв зүйлд донтон гэр орноосоо дайжиж гэмт хэрэгт холбогдож байна. Мөн бэлгийн мөлжлөг, хүний наймааны золиос болох тохиолдол ч мэр сэр бий. Сүүлийн үед хүүхдүүд энэ мэт гэмт хэргийн золиос болсон тохиолдол гарсан эсэх талаар ЦЕГ-ын хэвлэл мэдээллийн ажилтан Б.Гуахариунаас тодруулахад “Хүүхэд гэмт хэрэгт холбогдож, гэмт хэргийн золиос болсон нэг ч хэрэг гараагүй” гэв. Гэтэл манай улсад манай улсад бэлгийн мөлжлөг болон хүний наймааны аюул бодитоор нүүрлэчихээд байгааг олон судалгаа харуулдаг.
“Тэнгис” кино театрт байрлах автомат тоглоомын газарт очлоо. Энд тоглоомууд нь 100-1000 төгрөгийн хооронд үнэтэй бөгөөд насны ангилал болон цагийн хязгаар байдаггүй. Биднийг тоглоомын газар ороход олонхи нь бага насны хүүхэд байлаа. Энд үйлчлүүлж байгаа олны дундаас нэг хүү содон харагдав. Хүү “Ах аа, эгч ээ 500 төгрөг өгөөч гэртээ харих гэсэн чинь автобусны мөнгө байдаггүй” хэмээн хүмүүсээс гуйна. Түүнтэй ярилцлаа.
-Чамайг хэн гэдэг вэ. Орой болсон хойно энд юу хийж яваа юм бэ?
-Намайг Ариунболд гэдэг. Энд тоглож байгаад автобусны мөнгөгүй болчихлоо. Хүмүүсээс мөнгө гуйсан чинь өгөхгүй юм. Танд мөнгө байвал өгөөч.
-Чи хэддүгээр ангид сурдаг юм. Аав ээж чинь санаа зовж байгаа гэж бодохгүй байна уу?
-Одоо дөрөвдүгээр анги. Харин тоглож байгаад орой болсныг нь мэдсэнгүй.
Хүүд 500 төгрөг өгөөд явууллаа. Энэ хүү “Тэнгис” кино театрт өдөр бүр ирж хоёр гурван тоглоомон дээр тоглож байгаад явдаг бөгөөд заримдаа хүмүүсээс мөнгө гуйж байдаг гэнэ. Энэ мэтчилэн эцэг эхчүүд анхаарал тавьдаггүйгээс хүүхдүүд нь элдэв зүйлд донтон гуйлга гуйх, цаашлаад хулгай дээрмийн хэрэгт холбогдож буруу замаар будаа тээж явна.
Хүүхдийн төлөө үндэсний газрын Хүүхэд хамгаалал, үйлчилгээний газрын мэргэжилтэн Ж.Ойнбаяраас хүүхдүүд ямар шалтгаанаар алга болж байгаа талаар тодруулсан юм.
-Сүүлийн үед цөөнгүй хүүхэд сураггүй болсон байна. Энэ талаар мэдээлэл байна уу?
-Манай улсын хэмжээнд нийт хараа хяналтгүй хүүхдүүдийг олж илрүүлэх, хүүхдүүд ямар шалтгааны улмаас гудамжинд гарч байгаа талаарх нөхцөл байдлыг тодруулах судалгааг хийсэн. Нийслэлийн хэмжээнд өнгөрсөн 157 хараа хяналтгүй хүүхэд илрүүлж гэр бүлд нь эргүүлэн нэгтгэх ажлыг зохион байгуулсан. Эдгээр хүүхдийн гэрээсээ дайжиж байгаа шалтгааныг нь судалж үзэхэд 120 орчим нь үнэхээр хараа хяналтгүй, үлдсэн 30 орчим нь өөрсөө гэр орноосоо дайжиж гудамжинд гарсан хүүхдүүд байсан.
-Хүүхдүүд ямар шалтгаанаар гэрээсээ дайжаад байна вэ?
-Эцэг эхчүүд хүүхдэдээ анхаарал халамж тавихгүй, чөлөөт цагаараа юу хийж байгаа, хаашаа явж хэнтэй нөхөрлөж байгааг нь мэддэггүйгээс болж хүүхдүүд буруу зүйлд татагдаж байна. Чөлөөт цагаа өнгөрүүлэх газар цөөн байдгаас компьютерийн тоглоомонд донтох, хулгай дээрэм хийх их байгаа. Тиймээс эцэг эхчүүд хүүхдэдээ анхаарал тавьж, цаг гаргадаг байх хэрэгтэй. Ер нь энэ асуудал өнөөдөр нийгмийн эмзэг асуудал болж байна. Уг нь гэр бүл бүр асуудлаа шийдвэрлэчихдэг бол ийм том асуудал болтлоо дэврэхгүй л байсан.
-Хүүхдээ алдчихаад хаана хандаж, хэнээс туслалцаа авахаа мэдэхгүй байгаа олон эцэг эх байна. Хүүхдийн төлөө ажилладаг байгууллагын хувьд эцэг эхчүүдэд яаж тусалж байна вэ?
-Манай байгууллагын зүгээс эцэг эх, ар гэрийнхэнтэй нь холбоо тогтоож, хүүхдүүдийг дахин гудамжинд гаргахгүй байхын тулд хичээлд нь явуулах, мэргэжлийн сэтгэл зүйч эцэг эхэд нь зөвлөгөө өгөх гэх мэт ажлыг хийсэн байгаа. Хүүхдийн төлөө ажилладаг олон байгууллагын ажлын үр дүнд хүүхдүүд гэрээсээ оргон зайлах, гудамжинд гарах, гэмт хэрэгт холбогдох нь тодорхой хэмжээгээр багасч байгаа.
-Гэрээсээ дайжсан хүүхдүүд яаж мөнгөтэй болдог юм бол?
-Өсвөр үеийнхний хэрэгцээний судалгааг Хүүхдийн төлөө үндэсний газраас хийсэн. Хүүхэд чөлөөт цагаа өнгөрүүлэх газар байхгүй, эцэг эхтэйгээ хамт өнгөрүүлэх цаг бага байдгаас зөвлөгөө авч чаддаггүй. Тоглоомонд донтсон хүүхдүүд эцэг, эхээсээ мөнгө авна. Хэрвээ мөнгөгүй болвол нэгнээсээ дээрэмдэх, өр зээл тавих гэх мэт буруу аргаар мөнгө олж байна.
-Хүүхэд хүний наймаа гэх мэт гэмт хэргийн золиос болсон тохиолдол хэр гарч байна вэ?
-Хүүхэд гэмт хэргийн хохирогч болсон талаарх мэдээлэл нь тухайн хүний эрхийн асуудал байдаг учраас олон нийтэд мэдээлэх боломжгүй. Манай байгууллагаас энэ талаар судалгаа хийж байсан. Ер нь бол энэ төрлийн гэмт хэргийн хохирогч болон гэрчүүд бий.
Н.Санжасүрэн
Өөрсдөө гэрээсээ дайжиж тэнээд байгаа юм уу, гэмт хэргийн хохирогч болов уу. Өөрийн эрхгүй энэ мэт асуулт толгойд эргэлдэх болов. Нэгэн зарын дагуу утас цохиж н.Эрдэнэцэцэг гэгч эмэгтэйтэй холбогдлоо.
Түүний хүү энэ сарын 17-ны өдөр гэрээсээ гараад одоог хүртэл сураггүй байгаа аж. Н.Эрдэнэцэцэгээс хүүгийнх нь талаар тодруулахад “Миний хүү одоо долоодугаар ангид сурдаг. Гэрээсээ гараад 20 орчим хонож байна. Хаана, юу хийж явааг нь мэдэх арга үнэхээр алга. Амьд байгаасай л гэж найдаж байна. Цагдаагийн газарт мэдэгдсэн боловч эрж хайх талаар тодорхой зүйл хийсэнгүй. Өмнө нь хэд хоног алга болоод “Тэнгис” кино театрын автомат тоглоомын газар байхыг нь олсон юм. Энэ удаа ч мөн л тоглоом тоглоод явж байгаа болов уу л гэж найдаж байна” гэв.
Зарим хүүхэд компьютерийн тоглоом, автомат тоглоом, мөрийтэй тоглоом гэх мэт элдэв зүйлд донтон гэр орноосоо дайжиж гэмт хэрэгт холбогдож байна. Мөн бэлгийн мөлжлөг, хүний наймааны золиос болох тохиолдол ч мэр сэр бий. Сүүлийн үед хүүхдүүд энэ мэт гэмт хэргийн золиос болсон тохиолдол гарсан эсэх талаар ЦЕГ-ын хэвлэл мэдээллийн ажилтан Б.Гуахариунаас тодруулахад “Хүүхэд гэмт хэрэгт холбогдож, гэмт хэргийн золиос болсон нэг ч хэрэг гараагүй” гэв. Гэтэл манай улсад манай улсад бэлгийн мөлжлөг болон хүний наймааны аюул бодитоор нүүрлэчихээд байгааг олон судалгаа харуулдаг.
“Тэнгис” кино театрт байрлах автомат тоглоомын газарт очлоо. Энд тоглоомууд нь 100-1000 төгрөгийн хооронд үнэтэй бөгөөд насны ангилал болон цагийн хязгаар байдаггүй. Биднийг тоглоомын газар ороход олонхи нь бага насны хүүхэд байлаа. Энд үйлчлүүлж байгаа олны дундаас нэг хүү содон харагдав. Хүү “Ах аа, эгч ээ 500 төгрөг өгөөч гэртээ харих гэсэн чинь автобусны мөнгө байдаггүй” хэмээн хүмүүсээс гуйна. Түүнтэй ярилцлаа.
-Чамайг хэн гэдэг вэ. Орой болсон хойно энд юу хийж яваа юм бэ?
-Намайг Ариунболд гэдэг. Энд тоглож байгаад автобусны мөнгөгүй болчихлоо. Хүмүүсээс мөнгө гуйсан чинь өгөхгүй юм. Танд мөнгө байвал өгөөч.
-Чи хэддүгээр ангид сурдаг юм. Аав ээж чинь санаа зовж байгаа гэж бодохгүй байна уу?
-Одоо дөрөвдүгээр анги. Харин тоглож байгаад орой болсныг нь мэдсэнгүй.
Хүүд 500 төгрөг өгөөд явууллаа. Энэ хүү “Тэнгис” кино театрт өдөр бүр ирж хоёр гурван тоглоомон дээр тоглож байгаад явдаг бөгөөд заримдаа хүмүүсээс мөнгө гуйж байдаг гэнэ. Энэ мэтчилэн эцэг эхчүүд анхаарал тавьдаггүйгээс хүүхдүүд нь элдэв зүйлд донтон гуйлга гуйх, цаашлаад хулгай дээрмийн хэрэгт холбогдож буруу замаар будаа тээж явна.
Хүүхдийн төлөө үндэсний газрын Хүүхэд хамгаалал, үйлчилгээний газрын мэргэжилтэн Ж.Ойнбаяраас хүүхдүүд ямар шалтгаанаар алга болж байгаа талаар тодруулсан юм.
-Сүүлийн үед цөөнгүй хүүхэд сураггүй болсон байна. Энэ талаар мэдээлэл байна уу?
-Манай улсын хэмжээнд нийт хараа хяналтгүй хүүхдүүдийг олж илрүүлэх, хүүхдүүд ямар шалтгааны улмаас гудамжинд гарч байгаа талаарх нөхцөл байдлыг тодруулах судалгааг хийсэн. Нийслэлийн хэмжээнд өнгөрсөн 157 хараа хяналтгүй хүүхэд илрүүлж гэр бүлд нь эргүүлэн нэгтгэх ажлыг зохион байгуулсан. Эдгээр хүүхдийн гэрээсээ дайжиж байгаа шалтгааныг нь судалж үзэхэд 120 орчим нь үнэхээр хараа хяналтгүй, үлдсэн 30 орчим нь өөрсөө гэр орноосоо дайжиж гудамжинд гарсан хүүхдүүд байсан.
-Хүүхдүүд ямар шалтгаанаар гэрээсээ дайжаад байна вэ?
-Эцэг эхчүүд хүүхдэдээ анхаарал халамж тавихгүй, чөлөөт цагаараа юу хийж байгаа, хаашаа явж хэнтэй нөхөрлөж байгааг нь мэддэггүйгээс болж хүүхдүүд буруу зүйлд татагдаж байна. Чөлөөт цагаа өнгөрүүлэх газар цөөн байдгаас компьютерийн тоглоомонд донтох, хулгай дээрэм хийх их байгаа. Тиймээс эцэг эхчүүд хүүхдэдээ анхаарал тавьж, цаг гаргадаг байх хэрэгтэй. Ер нь энэ асуудал өнөөдөр нийгмийн эмзэг асуудал болж байна. Уг нь гэр бүл бүр асуудлаа шийдвэрлэчихдэг бол ийм том асуудал болтлоо дэврэхгүй л байсан.
-Хүүхдээ алдчихаад хаана хандаж, хэнээс туслалцаа авахаа мэдэхгүй байгаа олон эцэг эх байна. Хүүхдийн төлөө ажилладаг байгууллагын хувьд эцэг эхчүүдэд яаж тусалж байна вэ?
-Манай байгууллагын зүгээс эцэг эх, ар гэрийнхэнтэй нь холбоо тогтоож, хүүхдүүдийг дахин гудамжинд гаргахгүй байхын тулд хичээлд нь явуулах, мэргэжлийн сэтгэл зүйч эцэг эхэд нь зөвлөгөө өгөх гэх мэт ажлыг хийсэн байгаа. Хүүхдийн төлөө ажилладаг олон байгууллагын ажлын үр дүнд хүүхдүүд гэрээсээ оргон зайлах, гудамжинд гарах, гэмт хэрэгт холбогдох нь тодорхой хэмжээгээр багасч байгаа.
-Гэрээсээ дайжсан хүүхдүүд яаж мөнгөтэй болдог юм бол?
-Өсвөр үеийнхний хэрэгцээний судалгааг Хүүхдийн төлөө үндэсний газраас хийсэн. Хүүхэд чөлөөт цагаа өнгөрүүлэх газар байхгүй, эцэг эхтэйгээ хамт өнгөрүүлэх цаг бага байдгаас зөвлөгөө авч чаддаггүй. Тоглоомонд донтсон хүүхдүүд эцэг, эхээсээ мөнгө авна. Хэрвээ мөнгөгүй болвол нэгнээсээ дээрэмдэх, өр зээл тавих гэх мэт буруу аргаар мөнгө олж байна.
-Хүүхэд хүний наймаа гэх мэт гэмт хэргийн золиос болсон тохиолдол хэр гарч байна вэ?
-Хүүхэд гэмт хэргийн хохирогч болсон талаарх мэдээлэл нь тухайн хүний эрхийн асуудал байдаг учраас олон нийтэд мэдээлэх боломжгүй. Манай байгууллагаас энэ талаар судалгаа хийж байсан. Ер нь бол энэ төрлийн гэмт хэргийн хохирогч болон гэрчүүд бий.
Н.Санжасүрэн
