“Эх орон тусгаар тогтнол шударга ёс” ТББ-аас улс орон даяар энэ сарын 11-р сарын 16-нд бүх ард түмний санал асуулга явууллаа. Санал асуулгаар  “Та энэ Засгийн газарт итгэж байна уу, “Тавантолгой”-г бүх ард түмэн эзэмших нь зөв үү, буруу юу гэсэн хоёр¬хон асуултад “тийм, үгүй” гэсэн товч хариулт авчээ. Санал асуулгад оролцсон хүмүүсийн 86 хувь нь Зас¬гийн газарт итгэхгүй байна гэжээ. Манай Улс сонгуу¬лийн насны нэг сая сон¬гогч¬той. Санал асуулгад нийт сон¬гогч¬дын 50 хувь хамрагд¬жээ. Явуулын 1000 орчим цүнхээр уг санал асуулгыг Нийслэл, айм¬гийн төвүү¬дэд нийт 30 салбар хороо¬гоор дамжуу¬лан нэгэн зэрэг авсан байна. Санал асуул¬гын явуулын цүнх нь лац¬тай, барихад эвтэйхэн, цаашид дахин ашиглаж болох авсаархан санаа авууш¬тай эд болсон байв. Улаан¬баа¬тар хот та¬в¬ан зуун мян¬ган сонгогч¬той. Дүү¬рэг бүрт нэг салбар хороо байгуулагдсан бай¬на. Сал¬бар хороо бүрт 30-50 орчим санал авагч буюу оператар ажиллажээ. Бүх ард түмний санал асуул¬гын үндэсний хорооны гишүүн Л.Эрдэнэтуул, М.Ган¬зориг, Б.Цэрэн¬дорж нар дүүргүүдийн санал асуулгын явцтай танилца¬хаар хөндлөнгийн ажиг¬лагч¬дын хамт очсон юм. Хан-Уул дүүргийн салбар хороо бусад дүүргээс зо¬хион байгуулалт сайтай хурдан шуурхай ажилла¬сан байв. Тус салбар хорооны санал хураах ажилд ихэвчлэн оюутан залуус, олон жил нам тө¬рийн ажилд зүтгэж явсан ахмадууд, ээлжийн ажил¬чид, иргэний хөдөлгөө¬ний¬хөн оролцсон байна. Хан-Уул дүүрэг нийт 30 мянган сонгогчтой. Санал асуул¬гын сүүлийн өдөр гэхэд 29,823 хүнээс санал авч 86,8 хувьтай байв.Тус дүүр¬гийн хамгийн хол баг нь 37 км-т байрлах Шу¬вуут,Өл-зийт хороолол аж. Санал асуулгыг шудар¬гаар явуу¬ла¬хын тулд бүх нутаг дэвс-гэрт албадла¬гаар биш иргэ¬дийн хүсэл¬тийн дагуу нэр, регистр бо¬лон утасны дугаарыг тэм¬дэглэн авсан байна. Тус салбар хорооны гишүүн Л.Дансран, “Санал асуул¬гад манай дүүргийн¬хэн маш идэвхтэй оролц¬сон. Хүмүүсийн ихэнх нь төр засагтаа итгэх итгэл алдарсан нь ажиглагдаж байсан. МАНАН-ын хам¬-тар¬сан Засгийн газарт итгэхгүй байна гэж 27.500 хүн, итгэж байна гэж 4233 хүн хариулсан. Тавантол¬гойг ард түмэн эзэмших нь зөв үү буруу юу гэдэгт мөн ялгаагүй зөв гэж 27.500 хүн саналаа өгсөн” гэв. Санал асуулгыг айл өрх, хүн ам төвлөрсөн газрууд, томоо¬хон үйлдвэр аж ахуйн нэг¬жээр явж авчээ. Хан-Уул дүүрэг арьс шир, гутлын болон эсгий, хүнс зэрэг хөнгөн үйлдвэрийн төв болсон газар. Харин одоо эдгээр үйлдвэрүүд зогсож Хятадуудын эзэм¬шил газар болсон. Санал асуулгын баг саналаа ава¬хаар очиход нэг ч газар хаалгаараа хэ-нийг ч алхуу¬лаа¬гүй байна. Тэр ч бүү хэл Монгол ажил¬чид нь Хята¬дуудаа өмөөрч санал асуул¬гын ажилтнуудыг хөөсөн гэж салбар хороо¬ныхон ярьж байв. Тус салбар хороо 12 хүнээр удирдуулсан арав, арван хүнтэй баг гаргаж ажил¬луул-жээ. “Монгол¬чууд чин сэтгэлээсээ, эх орноо гэсэн хүсэлтэй, ямар ч үед нэгдэж чадвал юу хийж бүтээж чаддагийг энэ хэд¬хэн хоногт явуулсан санал асуулгын үр дүн харуул¬лаа” гэж салбар хорооны дарга н.Онон хуу¬чилсан юм.
Баянгол дүүргийн сал¬бар хороо санал асуулгын сүүлчийн өдөр 15 цагт 35.888  сонгогчоос санал авч 65 хувьтай байв. Тус дүүрэг нийт 55.500 сон¬гогч-той. Нэгдүгээр хо¬роол¬лоос баруун дөрвөн зам, төмөр зам, гэр хороо¬лол зэрэг нутаг дэвсгэрийг хамарч 28 оператор ажил¬ласан байна. Нэг оператор өдөрт 300-400 хүнээс са¬нал ав¬чээ. Тус дүүрэгт 26134 сонгогч энэ Засгийн газарт итгэхгүй байна гэ¬сэн бол 9236 сонгогч итгэж байна гэсэн хариулт өгчээ. Өөрөөр хэлбэл 74 хувь нь төр засагтаа итгэл алдар¬чээ. Олон улсын хэмжээнд али¬ваа санал асуулгын бул¬хай луйвар, эргэлзээ тө¬рүүлсэн хэсэг нь 5-10 хувьтай байдаг. АНУ-ын сон¬гууль ийм хувьтай бай¬даг аж. Харин манайд 28-30 хувьтай явагддаг гэж олон улсын  шинжээчид тог¬тоожээ. 2008 оны сон¬гуу¬лийн булхай луйвар нь 30 хувьд хүрч хамгийн шу¬дарга бус сонгууль бол¬сон гэж үзжээ. Монгол Улсын үндсэн хуулийн гуравду¬гаар бүлгийн нэг дэх хэсэгт “Монгол Улсад зас¬гийн бүх эрх ард түмний мэдэлд байна. Монголын ард түмэн төрийн үйл хэ¬рэгт шууд оролцож, мөн сонгож байгуулсан төрийн эрх барих төлөөлөгчдийн байгууллагаараа уламж¬лан энэхүү эрхээ эдэлнэ” гэсэн агуулгатай заалт бий. Агуул¬гыг сайн няг¬талж үзвэл  ард түмний са¬на¬лыг авч төрийн эрх барь¬чихаад тэдний итгэ¬лийг хүлээж чадахгүй бол төлөөлөгч¬дийн байгуул¬лагаар уламж¬лан засгийн эрхийг шууд буюу санал асуулга явуулж засгийн эрхийг авч болох гэсэн утгаар ойлгог¬дохоор бай¬гаа билээ. Бусад улс орон тухайлбал АНУ-ын зарим мужид 200 мянган хүний санал асуул¬гаар Засгийн эрхийг авч болно гэж заасан бай¬даг ажээ. АНУ-ын парламентын гишүүн, амбан захирагчийг эргүү¬лэн та¬тахад ердөө 200 мянган хү¬ний га¬рын үсэг цуглуул¬сан бай¬хад хангалттай бай¬хаар хуульдаа тусгасан байх жишээтэй. Хөдөө орон нутгийн мэдээ ирэх долоо хоногоос нэгт¬гэгдэж Монгол Улсын хэм¬-жээний дүн гарна гэж “Эх орон шударга ёсны төлөө” ТББ-ын санал асуу묬гын үндэсний хороо¬ны гишүүд хэллээ.

Ц.Мягмарбаяр www.shuum.mn